Διάλογοι για την Υγεία από οικολογική σκοπιά

Η καταστρατήγηση, τόσο από ιατρούς όσο και από τις εισαγγελικές αρχές, των αυστηρών προϋποθέσεων που θέτει ο ν.2071/1992 σε ότι αφορά τις διαδικασίες αναγκαστικού εγκλεισμού, φαίνεται δυστυχώς να αποτελεί κυρίαρχη πρακτική στη χώρα μας. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τις δύο παραπάνω καταδικαστικές αποφάσεις που έρχονται να επιβεβαιώσουν τα συμπεράσματα σχετικών εκθέσεων και ερευνών της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, του Συνηγόρου του Πολίτη και άλλων φορέων. Το θέμα των μαζικών παραβιάσεων των δικαιωμάτων των πολιτών στο χώρο της ψυχικής υγείας έχουν φέρει οι Οικολόγοι Πράσινοι και στο ευρωκοινοβούλιο, με ερώτηση που κατέθεσε στις 21 Ιουνίου 2011 προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ο ευρωβουλευτής Μιχάλης Τρεμόπουλος.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι:

• καλούμε την ηγεσία των Υπουργείων Υγείας και Δικαιοσύνης να παρέμβει άμεσα για τη λήψη μέτρωνπροστασίας των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία και την πειθαρχική ή ποινική δίωξη όσων ιατρών ή εισαγγελικών λειτουργών προχωρούν σε ενέργειες αντίθετες προς το νόμο ή την ιατρική δεοντολογία.
• Ζητούμε την άμεση κατάργηση των πρακτικών του αναγκαστικού εγκλεισμού και των διαφόρων μεθόδων ιδρυματικής βίας, που προβάλλονται ως «θεραπευτικές», όπως η μηχανική καθήλωση και η απομόνωση των ασθενών.
• Ζητούμε την άμεση εφαρμογή από την ελληνική πολιτεία των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καθώς η Ελλάδα ανήκει στις χώρες που καθυστερούν αδικαιολόγητα στην εφαρμογή τελεσίδικων αποφάσεων του Δικαστηρίου όπως επεσήμανε σε πρόσφατη δημόσια παρέμβαση του ο Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα Τόμας Χάμαρμπεργκ.

Η Θεματική Ομάδα των Οικολόγων Πράσινων για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Υπόθεση Βενιός κατά Ελλάδας (το κείμενο είναι διαθέσιμο μόνο στα γαλλικά): http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=Venios%20|%20Greece%20|%2033055/08&sessionid=74165229&skin=hudoc-en

Υπόθεση Καραμανόφ κατά Ελλάδας (το κείμενο είναι διαθέσιμο μόνο στα γαλλικά): http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=46372/09%20|%2046372/09&sessionid=74165158&skin=hudoc-en

Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου: Ζητήματα προστασίας των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία στο πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα (2011): http://www.nchr.gr/document.php?category_id=164&document_id=1368

Δελτίο τύπου, Ο Συνήγορος του Πολίτη για την πρώτη καταδίκη της Ελλάδας λόγω αυθαίρετου εγκλεισμού ψυχικά ασθενούς, http://new.synigoros.gr/resources/docs/234454.pdf

Αυτεπάγγελτη έρευνα του Συνήγορου του Πολίτη για την Ακούσια Νοσηλεία Ψυχικά Ασθενών (2007): http://www.synigoros.gr/reports/Eidiki_Ekthesi_Akousia_Nosileia_17_5_07.pdf

Συνήγορος του Πολίτη, Πόρισμα: Ακούσια εξέταση και νοσηλεία σε ψυχιατρικό νοσοκομείο (2004): http://www.synigoros.gr/reports/akousia_eksetasi.pdf

Το ερώτημα του ευρωβουλευτή των Οικολόγων Πράσινων προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: http://tremopoulos.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=689:2011-07-12-10-03-41&catid=4:questions

Βλ. Ψήφισμα του 7^ου Τακτικού Συνεδρίου των Οικολόγων Πράσινων για την Ψυχική Υγεία, Αθήνα, Ιούνιος 2010: http://www.ecogreens-gr.org/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=1268:-7-&catid=19:confdec&Itemid=36

Βλ. T.Hammarberg , “Judgements issued by the European Court cannot be ignored”: http://commissioner.cws.coe.int/tiki-view_blog_post.php?postId=154

Αναρωτιόμαστε κι εμείς – όπως και αρκετοί εργαζόμενοι στο συγκεκριμένο χώρο – πώς είναι δυνατόν οι συγκεκριμένοι «ωφελούμενοι-άνεργοι» να προλάβουν, σε μόλις πέντε μήνες, να μάθουν τη δουλειά και να προσφέρουν τις εξειδικευμένες υπηρεσίες που απαιτεί ο τομέας της ψυχικής υγείας. Αναρωτιόμαστε επίσης τι υποκρύπτει η  προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν βραχυπρόθεσμα προγράμματα κοινωνικής εργασίας ως υποκατάστατο υπηρεσιών που οφείλει να παρέχει σε μόνιμη βάση ο δημόσιος τομέας.

Δεχόμαστε τον επείγοντα χαρακτήρα της κάλυψης των ελλείψεων στην δημόσια υγεία (καθώς και τη χρονοβόρα φύση των διαδικασιών του ΑΣΕΠ). Αντιπροτείνουμε όμως την άμεση πρόσληψη προσωπικού αορίστου χρόνου και θα καλύψει τις χρόνιες ανάγκες, με βάση τους επιλαχόντες των πρόσφατων διαγωνισμών του ΑΣΕΠ για τις συγκεκριμένες ειδικότητες. Με αυτόν τον τρόπο, και τα κενά θα καλυφθούν άμεσα και αυτό θα γίνει μέσω ενός αδιάβλητου θεσμού όπως ο ΑΣΕΠ, κλείνοντας έτσι τα «παραθυράκια» για ρουσφέτια…

Η Θεματική Ομάδα Υγείας των Οικολόγων Πράσινων

Καταλύτη για την ερώτηση αποτέλεσε η πρόσφατη έκθεση της ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου με τίτλο: «Ζητήματα προστασίας των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία στο πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα», όπου οι καταγγελίες αυτές καταγράφονται συστηματικά και επιβεβαιώνονται με οδυνηρό τρόπο, ενώ ακραία περίπτωση αποτελεί η αδυναμία της αρμόδιας επιτροπής του υπουργείου Υγείας («Ειδική Επιτροπή Προστασίας Δικαιωμάτων Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές») να επισκεφθεί και να ελέγξει το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, καθώς το υπουργείο Δικαιοσύνης αρνείται επί χρόνια να δώσει τη σχετική άδεια.

Ενδεικτική σταχυολόγηση των παραβιάσεων περιλαμβάνει:

• Εγκλεισμός των ποινικά ακαταλόγιστων ψυχικά πασχόντων με αποκλειστικό κριτήριο την «επικινδυνότητα» και όχι την κατάσταση της υγείας τους, κάτι που αποτελεί ουσιαστικά συγκαλυμμένη ποινή, χωρίς μάλιστα ο έγκλειστος να έχει πρόσβαση στα νομικά δικαιώματα του ποινικού κρατουμένου,
• Υπερβολικά μεγάλο ποσοστό ακούσιων νοσηλειών, που στη χώρα μας ξεπερνούν το 55-65%, έναντι 7-8% των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών.
• Κατάχρηση των μηχανικών καθηλώσεων και της απομόνωσης,
• Υπερβολική χορήγηση κατασταλτικών φαρμάκων,
• Μη αυστηρή τήρηση των πρωτοκόλλων θεραπείας αλλά και εμπεριστατωμένων ιατρικών φακέλων,
• Απουσία θεραπευτικών δραστηριοτήτων καθώς και επαρκών δυνατοτήτων να βγαίνουν οι νοσηλευόμενοι σε χώρους αυλών και προαυλίων.

«Ο τρόπος που αντιμετωπίζει μια κοινωνία τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, είναι δείκτης τόσο για το συνολικότερο σεβασμό της ανθρώπινης αξίας όσο και για τα  δικαιώματα των πιο ευάλωτων συμπολιτών μας», δήλωσε ο Μιχάλης Τρεμόπουλος. «Για τα ζητήματα αυτά έχουν δοθεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και στην Ελλάδα, σκληροί αγώνες δεκαετιών, και έχουν γίνει σημαντικά βήματα. Όταν όμως η ψυχιατρική εμπειρία καταλήγει να λειτουργεί ως «εύκολη  διέξοδος» για προβλήματα άλλων και απομακρύνεται από τις θεραπευτικές ανάγκες των ασθενών, τότε συνθλίβονται άνθρωποι και ανοίγονται επικίνδυνες μαύρες τρύπες στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ιδιαίτερα τώρα, λοιπόν, που οι γενικότερες περικοπές στις δαπάνες περίθαλψης κάνουν ευκολότερη την υποβάθμιση κρίσιμων δομών και υπηρεσιών, χρειάζεται ακόμη περισσότερο η επαγρύπνηση όλων μας για να κατοχυρώσουμε ότι κανένας άνθρωπος δεν είναι αναλώσιμος».

Ακολουθεί το κείμενο της ερώτησης του Μιχάλη Τρεμόπουλου:

Θέμα: Προστασία δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία στην Ελλάδα

Η προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία, αποτελεί δυστυχώς ανοικτό ζήτημα σε αρκετές χώρες μέλη. Πέρα από τις παραβιάσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σε πρόσφατη έκθεση της ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επισημαίνονται σοβαρές παραβιάσεις δικαιωμάτων των ατόμων που υποβάλλονται σε ακούσια ή εκούσια νοσηλεία στα ελληνικά ψυχιατρικά νοσοκομεία και θεραπευτικά ιδρύματα.

Μεταξύ άλλων αναφέρονται: α) ο εγκλεισμός των ποινικά ακαταλόγιστων ψυχικά πασχόντων με αποκλειστικό κριτήριο την «επικινδυνότητα» και όχι την κατάσταση της υγείας τους, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά μια συγκεκαλυμμένη ποινή χωρίς μάλιστα ο έγκλειστος ακαταλόγιστος ψυχικά πάσχων να έχει πρόσβαση στα νομικά δικαιώματα του ποινικού κρατουμένου, β) ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός ακούσιων νοσηλειών και η παραβίαση του σχετικού νόμου 2071/1992 σε όλο το φάσμα των προβλέψεων του, γ) η κατάχρηση των μηχανικών καθηλώσεων και της απομόνωσης, δ) η υπερβολική χορήγηση κατασταλτικών φαρμάκων, ε) η μη αυστηρή τήρηση των πρωτοκόλλων θεραπείας και η μη τήρηση εμπεριστατωμένων ιατρικών φακέλων και στ) η απουσία θεραπευτικών δραστηριοτήτων καθώς και επαρκούς αυλισμού των νοσηλευμένων.

Ερωτάται η Επιτροπή:

–     Είναι ενήμερη για τις μαζικές παραβιάσεις δικαιωμάτων του ανθρώπου σε ψυχιατρικά νοσοκομεία και θεραπευτικά ιδρύματα χωρών μελών, περιλαμβανομένης της Ελλάδας;

–     Θεωρεί τις παραπάνω πρακτικές συμβατές με το ευρωπαϊκό δίκαιο και άλλα διεθνή νομικά κείμενα;

–     Θεωρεί συμβατή με το ευρωπαϊκό δίκαιο την πολιτική του Υπουργείου Δικαιοσύνης να μην επιτρέπει σε κοινωνικούς και επιστημονικούς φορείς, ακόμη και δημόσιου χαρακτήρα, επισκέψεις σε δημόσια ψυχιατρεία κρατουμένων;

–     Ποια είναι τα άμεσα μέτρα που σκοπεύει να λάβει για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία στην Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες μέλη;

Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου είναι συμβουλευτικό όργανο της πολιτείας σε θέματα προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου η οποία συστήθηκε με το ν. 2667/1998 και υπάγεται στον Πρωθυπουργό.

Το ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα κυμαίνεται από 55-65% ενώ σε καμιά χώρα της Ε.Ε. το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνά το 7 ή 8% όπως επισημαίνεται στη σελ. 22 της έκθεσης.

Συγκεκριμένα γίνεται αναφορά σε ελλιπείς ιατρικές γνωματεύσεις (μη επαρκής αιτιολόγηση, μη εξατομικευμένη εκτίμηση για τον ασθενή), μεταφορά των πασχόντων σε ποσοστό 97% με περιπολικά ή κλούβες της αστυνομίας, σε ελλιπή ενημέρωση των πασχόντων, σε παρατυπίες που σχετίζονται με το δικαστικό έλεγχο, την παράσταση του ασθενούς σε δίκη, τη διάρκεια της παραμονής του στο Ψυχιατρείο, την κλήση του σε δίκη και τη δικαστική απόφαση (σ. 23 της έκθεσης της Ε.Ε.Δ.Α., επίσης βλ. την Ειδική Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη για την ακούσια νοσηλεία ψυχικά ασθενών, 2007)

Όπως το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., την απόφαση του Συμβουλίου της Ε.Ε. για την προαγωγή της ψυχικής υγείας (18/11/1999), την Πράσινη Βίβλο της Επιτροπής (COM(2005)484) για τη «Βελτίωση της Ψυχικής Υγείας του Πληθυσμού, προς μια στρατηγική για την Ψυχική Υγεία στην Ε.Ε.» (14/10/2005), το «Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Ψυχική Υγεία» που συνυπέγραψε η Ε.Ε. με τον Π.Ο.Υ στις Βρυξέλλες στις 13/6/2008, το «Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 16/2/2009 σχετικά με την ψυχική υγεία  {2008/2209/INI)} κ.α.

http://www.nchr.gr/media/gnwmateuseis_eeda/ygeia/mental_health_final2011.doc, σελ. 20.

Ο Αν. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Μιχάλης Χλέτσος ανέπτυξε την σημασία της κοινωνικής οικονομίας για την αντιμετώπιση της κρίσης, για την κάλυψη βασικών κοινωνικών αναγκών καθώς και για την επανένταξη στην αγορά εργασίας των κοινωνικά αποκλεισμένων, λειτουργώντας συμπληρωματικά με το κοινωνικό κράτος. Ο Σπύρος Ψύχας, εκπαιδευτής εθελοντών, παρουσίασε το πολλαπλασιαστικό κοινωνικό αποτέλεσμα που μπορεί να επιφέρει η επένδυση στον εθελοντισμό ως προσφορά σε έναν κοινωνικό σκοπό, αρκεί να λειτουργεί μέσα σε ένα οργανωμένο πλαίσιο που θα προσδιορίζει επακριβώς τον ρόλο του και θα προφυλάσσει την υγεία και ασφάλεια των εθελοντών. Η Νίκη Ρουμπάνη, πρόεδρος του Ελληνικού Δικτύου Γυναικών Ευρώπης μίλησε για την υποστήριξη που έχει παράσχει το δίκτυο σε κακοποιημένες γυναίκες με εκπαιδευμένους εθελοντές, αλλά και για την πρωτοβουλία δημιουργίας τράπεζας χρόνου στη βάση κοινών αξιών και της αρχής της αμοιβαιότητας και αλληλεγγύης ως θεμέλιο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ο Ανδρέας Αθανασόπουλος, ψυχίατρος, τόνισε τα τεράστια ψυχολογικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν οι νέοι που είναι αντιμέτωποι με την ανεργία (που αγγίζει σε αυτούς το 40%), την ανασφάλεια και την απουσία ελπίδας, ενώ ο Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου, επίσης ψυχίατρος, υπογράμμισε τη θεμελιώδη αντίφαση μεταξύ αφενός της συρρίκνωσης των ψυχιατρικών υπηρεσιών που υπαγορεύει η κρίση και αφετέρου του πολλαπλασιασμού των ψυχιατρικών αναγκών και προέταξε τη σημασία μίας ψυχολογίας της συλλογικής αντίστασης.

Οι Επιθεωρητές Υγείας διαπίστωσαν άθλιες συνθήκες και η Ένορκη Διοικητική Εξέταση ακόμη δεν έχει αποδώσει ευθύνες για το δέσιμο των παιδιών και τον ξυλοδαρμό ασθενούς. Εντούτοις, χρειάζεται να εστιάσουμε στις αιτίες που εξακολουθούν να αναπαράγουν τέτοιες συμπεριφορές:  Η υποχρηματοδότηση των υπηρεσιών, η ελλιπής  ενίσχυσή τους με κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, αλλά και η απουσία κοινής ηθικής πολιτικής ως προς τη διαμόρφωση του Εθνικού Σχεδίου για την Ψυχική Υγεία. Όλα αυτά, επαναφέρουν φαινόμενα παραβίασης δικαιωμάτων των ασθενών και συνθήκες που δεν έχουν καμιά σχέση με την παροχή ιατρικής και ψυχοκοινωνικής στήριξης.

Την παραπάνω διαπίστωση έρχεται να επιβεβαιώσει περιστατικό δίωξης εργαζόμενων στο Δρομοκαϊτειο, εξαιτίας της δεοντολογικής συμπεριφοράς τους προς τους ασθενείς. Δύο θεραπευτές (ψυχολόγος και νοσηλεύτρια), τιμωρήθηκαν από τη Διοίκηση του νοσοκομείου με στέρηση 25 ημερομίσθιων και ότι διοικητικά συνεπάγεται αυτό,  εξαιτίας της υποστηρικτικής στάσης τους στον αγώνα των ασθενών που εργάζονται στο κυλικείο του νοσοκομείου και διαμαρτύρονταν για την περικοπή των αποδοχών τους (από τα τα 450 στα 170 ευρώ για 8ωρη εργασία). Πιστεύουμε ότι οι δύο θεραπεύτριες λειτούργησαν σε κοινωνικοθεραπευτικά πλαίσια, στηρίζοντας μια δίκαιη διαμαρτυρία που μεταξύ άλλων θα συνέβαλε στην προσπάθεια της χειραφέτησης των ασθενών.  Καλούμε το Υπουργείο Υγείας, να μην επιτρέψει την οριστικοποίηση της άδικης αυτής διοικητικής πράξης: όχι μόνο για τις οικονομικές της συνέπειες, αλλά  ως στήριξη της κοινωνικοθεραπευτικής σχέσης θεραπευτή-θεραπευόμενου.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι επισημαίνουμε πως η ψυχιατρική μεταρρύθμιση πρέπει με κάθε προσπάθεια να εδραιωθεί και ζητάμε:

– Την άμεση ενίσχυση των δομών αποασυλοποίησης που έχουν δημιουργηθεί.

– Την ανάπτυξη και ολοκλήρωση του δικτύου υπηρεσιών στην κοινότητα. Όσο το δίκτυο αυτό δεν ολοκληρώνεται, η χώρα συντηρεί δύο παράλληλα συστήματα (από τη μια τα άσυλα, από την άλλη οι νέες υπηρεσίες στην κοινότητα) με κόστος  πολλαπλάσιο των υπηρεσιών που προσφέρει, αλλά και τροχοπέδη στην πολυπόθητη (και πολύπαθη) μεταρρύθμιση.

– Την προσαρμογή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων των επαγγελματιών ψυχικής  υγείας, με προσανατολισμό τους στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση και την κοινοτική  ψυχιατρική.

– Την υποστήριξη των εργαζομένων στις δομές Ψυχικής Υγείας, που συχνά γίνονται θύματα βίας μέσω της κρατικής αδιαφορίας, της πολύμηνης καθυστέρησης των  δεδουλευμένων τους και της ανασφάλειας για τη θέση εργασίας  τους.  Χωρίς να δικαιολογούμε βίαιες συμπεριφορές, σημειώνουμε ότι άνθρωποι που έχουν υποστεί βία, έχουν δυστυχώς περισσότερες πιθανότητες και  να την ασκήσουν.

– Την αρωγή των οργανώσεων των ψυχικά ασθενών, που θα έπρεπε να έχουν και τον πρώτο λόγο.

Στην Ελλάδα του Μνημονίου, όπου το ΕΣΥ φαίνεται ότι θα είναι ένα από τα “θύματα”, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να ολισθήσουμε σε μεσαιωνικές πρακτικές ασυλιακού τύπου. Είναι η στιγμή που το σύστημα Ψυχικής Υγείας και οι διαχειριστές του οφείλουν να αποκτήσουν ενσυναίσθηση, να αντιληφθούν την παθολογία του και να τη θεραπεύσουν.

Η Θεματική Ομάδα Υγείας των Οικολόγων Πράσινων

Η άτυχη συμπολίτισσά μας βρέθηκε στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του Δρομοκαίτειου  Ψ. Ν, με καταπάτηση στοιχειωδών δικαιωμάτων της: καθήλωση, άρνηση τουαλέτας, άρνηση ενημέρωσης συγγενών, άρνηση εξέτασης και ενημέρωσης για την πορεία της υγείας της.

Οι ακούσιες νοσηλείες στα ψυχιατρικά νοσοκομεία συνεχίζονται σε μεγάλο ποσοστό και ο αυξανόμενος αριθμός νοσηλειών με αδικαιολόγητες παραπομπές, καθώς και βάρβαρων και αντιθεραπευτικών  συμπεριφορών (με  κύρια έκφραση τις μηχανικές καθηλώσεις) σε ψυχιατρικά νοσοκομεία και ψυχιατρικές κλινικές γενικών νοσοκομείων, λαμβάνουν ανησυχητικές διαστάσεις.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι επιμένουμε ότι εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας με σαφέστατο προσανατολισμό υπηρεσιών στην κοινότητα, πρωτοβάθμια φροντίδα και εξωνοσοκομειακή περίθαλψη σημαίνει πάνω από όλα:

• ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
• ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΨΥΧΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ