Εισήγηση Ελεονώρας Ζώτου

Από την ίδρυσή μας (Δεκ. 2002) οι Οικολόγοι Πράσινοι έχουμε διακηρύξει ότι η δικιά μας πρόταση είναι ανεκτική: εμπνέεται από τις πιο ριζοσπαστικές ανθρωπιστικές παραδόσεις, στοχεύει στην ανάπτυξη μιας ανοιχτής, πολυπολιτισμικής κοινωνίας, που αρνείται το ρατσισμό και την ξενοφοβία, μιας Ευρώπης αλληλέγγυας στους μετανάστες, τους πρόσφυγες και τους λαούς του “Τρίτου” Κόσμου.

Ειδικά οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, για τους Οικολόγους Πράσινους, αποτελούν πλούτο και όχι απειλή. Προϋπόθεση, όμως, για να έρθει ο πλούτος αυτός στην επιφάνεια, είναι η αποδοχή της παρουσίας τους και η ισότιμη ένταξή τους στην κοινωνία μας, αναγνωρίζοντας τη συνεισφορά τους στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, στην αναζωογόνηση επαγγελμάτων ολόκληρων περιοχών (αγροτικών και άλλων) αλλά και σχολικών μονάδων, τη στήριξη που έχουν προσφέρει σε ηλικιωμένους και άτομα που έχουν ανάγκη.

Ήδη από το Συνέδριό μας το 2003 έχουμε πει ότι: Υποστηρίζουμε κάθε μέτρο που θα μπορούσε να εγγυηθεί νόμιμη, ασφαλή και αξιοπρεπή είσοδο των αλλοδαπών στη χώρα μας, χωρίς διακρίσεις. Είναι άνθρωποι που, λόγω των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών συνθηκών που επικρατούν στη χώρα τους, αναγκάζονται να την εγκαταλείψουν προκειμένου να επιβιώσουν αυτοί και οι οικογένειές τους. Το ότι συνήθως δεν έχουν επίσημα έγγραφα εισόδου δεν αποτελεί επιλογή τους.

Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα δέχεται μεγάλη πίεση από την είσοδο μεγάλου αριθμού μεταναστών, ωστόσο, η αύξηση της αστυνόμευσης των συνόρων ελάχιστα συμβάλλει στη μείωση του αριθμού τους. Αντίθετα, αυξάνει τα κέρδη των λαθρεμπόρων και επιδεινώνει τις συνθήκες και τους κινδύνους του ταξιδιού (όπως διαβάσαμε πρόσφατα  34.000 είναι τα θύματα στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο από το 1988-2009). Μια σοβαρή μεταναστευτική πολιτική, αφενός ανοίγει νόμιμους και προσιτούς σε όλους διαύλους μετανάστευσης, και αφετέρου φροντίζει για την αυστηρή εφαρμογή ίσων εργασιακών (και ασφαλιστικών) δικαιωμάτων για έλληνες και ξένους. Παράλληλα, επενδύει σε σοβαρές προσπάθειες βιώσιμης ανάπτυξης αλλά και αναβάθμισης των δημοκρατικών και ανθρώπινων δικαιωμάτων στις χώρες προέλευσης με στόχο ένα βιώσιμο κόσμο για όλους. Στόχος είναι η ένταξη των μεταναστών/προσφύγων και των οικογενειών τους στην ελληνική κοινωνία με ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Η παρουσία ανθρώπων από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες δεν πρέπει να θεωρείται πρόβλημα αλλά εμπλουτισμός της κοινωνίας που τους φιλοξενεί. Γι’ αυτό στηρίζουμε δομές αλληλεγγύης, γνωριμίας, πρόσβασης στην εκπαίδευση και στα συστήματα υγείας. Ενημέρωση για τις αρχές και τις συνήθειες των πολιτών της χώρας υποδοχής και ενθάρρυνση για τη δημοκρατική λειτουργία αυτόνομων κοινοτήτων των μεταναστών.

Παραχώρηση «διπλής υπηκοότητας» σε όσους ξένους διαμένουν στη χώρα μας για χρόνια και του δικαιώματος εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε συνδικαλιστικό, τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, μετά από εύλογο χρονικό διάστημα από την ένταξη τους στην ελληνική κοινωνία. Σημαντική θεωρούμε επίσης τη συνεργασία των τοπικών φορέων, ιδίως συνοικιακών και διαμερισματικών συμβουλίων με τους εκπροσώπους των μεταναστών κάθε περιοχής, για τη δημιουργία καλύτερων όρων ένταξής τους στην τοπική κοινωνία.

Στο συνέδριο το 2009 μιλήσαμε για μια βιώσιμη μεταναστευτική πολιτική στην Ευρώπη και την Ελλάδα, για τη διαμόρφωση μιας μεταναστευτικής πολιτικής που δίνει λύσεις κατάλληλες και για τους μετανάστες και για τους ευρωπαίους και έλληνες πολίτες.  Μιλήσαμε για την ανάγκη οργάνωσης διαλόγου μεταξύ πολιτισμών και θρησκειών στη χώρα μας,  για την αποσύνδεση του προβλήματος της δημόσιας ασφάλειας από τους μετανάστες

Οι συστηματικές παρεμβάσεις μας σε συνεργασία με ευρύτερες προοδευτικές δυνάμεις και συλλόγους μεταναστών με βάση το αναλυτικό κείμενο θέσεων του Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος ‘ Η ΕΥΡΩΠΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ»  προϋποθέτει μεταφορά καλών πρακτικών, διάθεση ανθρώπινου δυναμικού και οικονομικών πόρων και στοχευμένες παρεμβάσεις των Οικολόγων Πράσινων όχι μόνο σε κεντρικό επίπεδο αλλά και στις γειτονιές και τις πόλεις. Έτσι εντάξαμε στην ατζέντα μας και οργανωμένα αποφασίσαμε για:

Εκδηλώσεις γνωριμίας και αλληλοενημέρωησς στις γειτονιές με τη συμμετοχή μεταναστευτικών κοινοτήτων, μουσικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων και συζητήσεων για τους ‘άλλους’, των ωφελημάτων που έχει η Ελληνική κοινωνία από την οργανωμένη παρουσία μεταναστών, τις εμπειρίες των ελλήνων μεταναστών, το ρόλο που παίζουν σήμερα μετανάστες σε άλλες χώρες (ελληνικής καταγωγής βουλευτές σε ευρωπαϊκά κόμματα, στελέχη ελληνικής καταγωγής σε κοινωνικά σημαντικές δραστηριότητες και ρόλους

Ο έλληνας Πράσινος Ευρωβουλευτής μαζί με τους Πράσινους συναδέλφους του να επιδιώξει ώστε η επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης ν’ αποτελέσει ευρωπαϊκή αρμοδιότητα, ώστε να μην φέρουν όλο το βάρος οι συνοριακές χώρες. Ο υπάρχων σχετικός θεσμός FRONΤEX  να λειτουργεί με γνώμονα την προστασία των προσφύγων από τα κυκλώματα και όχι την απαγόρευση εισόδου.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι διαπιστώνουμε ότι το σημερινό έλλειμμα δικαιωμάτων των μεταναστών και προσφύγων βλάπτει σοβαρά και τους Έλληνες. Θεωρούμε αναγκαία μια ευρύτερη στήριξη στην προσπάθεια για μια νέα μεταναστευτική πολιτική, μακριά από αγκυλώσεις και αντιλήψεις, που συντηρούν μύθους για εθνική καθαρότητα και αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους αυτούς ως απειλή και ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Διαφορετικά, η περιθωριοποίηση και ο αποκλεισμός τους θα οδηγήσουν μελλοντικά σε κοινωνικές εκρήξεις, που δύσκολα θα μπορέσουμε να διαχειριστούμε ως κοινωνία. Η κυβέρνηση πρέπει  να χαράξει πολιτική αποκλειστικά με βάση το μακροπρόθεσμο συμφέρον της χώρας και τα κοινά συμφέροντα Ελλήνων και μεταναστών, χωρίς να υποκύψει στις πιέσεις συντηρητικών και ρατσιστικών κύκλων και η αξιωματική αντιπολίτευση να διαχωρίσει τη θέση της από τις ακραίες φωνές που θέλουν να κρατήσουν τους μετανάστες στο περιθώριο της ελληνικής κοινωνίας.

Σήμερα βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή, καθώς η πολιτική κοινότητα των Ελλήνων και των Ελληνίδων φαίνεται να αναμετριέται με τους ίδιους τους όρους της συγκρότησής της. Ενώ εδώ και 20 χρόνια είχαμε μεταβολή της πληθυσμιακής σύνθεσης η Ελλάδα παρέμεινε πεισματικά προσηλωμένη σε ένα μοντέλο διατήρησης θεσμικών «στεγανών» ανάμεσα στις μεταναστευτικές ομάδες και στο βασικό κορμό του ελληνικού πληθυσμού.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ κρατώντας τις προεκλογικές υποσχέσεις της, φέρνει το νομοσχέδιο που δίνει ιθαγένεια και εκλογικά δικαιώματα στους μετανάστες που ζουν στην Ελλάδα. Για τη μεταναστευτική κοινότητα σίγουρα αποτελεί ιστορική στιγμή το γεγονός ότι για πρώτη φορά στα 20 χρόνια μεταναστευτικής εμπειρίας θεμελιώνεται το δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής και εκπροσώπησης στους δημοκρατικούς θεσμούς για το 10% (περίπου) του πληθυσμού της Ελλάδας. Όπως αναμενόταν με το που έδωσε η κυβέρνηση το προσχέδιο νόμου για δημόσια διαβούλευση υπήρχαν αντιδράσεις από μερίδα του πολιτικού κόσμου και της εκκλησίας. Θεωρούμε ότι οι συγκεκριμένες αντιδράσεις δεν είναι αντιπροσωπευτικές του τρόπου με τον οποίο η κοινωνία μας αντιμετωπίζει το ζήτημα της αλλαγής του κώδικα ιθαγένειας. Σε μεγάλο βαθμό οι αντιδράσεις αυτές είναι υποκινούμενες, καθώς εμπίπτουν σε έναν σαφή μικροκομματικό σχεδιασμό ενός πολιτικού κόμματος που αναζητά ταυτότητα και βρίσκει λόγω ύπαρξης παίζοντας με το συναίσθημα του φόβου και της ανασφάλειας που νοιώθει μια μεγάλη μερίδα του κόσμο μάλιστα σε περίοδο κρίσης.

Από τη πρώτη στιγμή οι Οικολόγοι Πράσινοι δηλώσαμε ότι το σχέδιο νόμου για κτήση της ελληνικής ιθαγένειας αποτελεί ένα πρώτο θαρραλέο βήμα για την ενσωμάτωση  των πολιτών αυτών στην ελληνική κοινωνία. Η νομοθετική αυτή πρωτοβουλία περιέχει σημαντικές αλλαγές στο δίκαιο της ιθαγένειας, οι οποίες είναι σύμφωνες με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα. Οι αλλαγές αυτές ενισχύουν τη διαδικασία ένταξης αλλοδαπών που διαμένουν επί μακρόν στη χώρα, στους οποίους, εκτός από μετανάστες, συμπεριλαμβάνονται πρόσφυγες, ανιθαγενείς και άλλα άτομα με παρόμοιες ανάγκες προστασίας.
Αναμφίβολα μια ενδελεχής μελέτη των προτεινόμενων λύσεων δείχνει ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο θετικά όσο φαίνονται εκ πρώτης όψεως. Έτσι το σχέδιο νόμου που ήρθε στη Βουλή απέχει από την πρώτη παρουσίαση των διατάξεων που δόθηκε για διαβούλευση.

Σας αναφέρω επιμέρους πάντως ρυθμίσεις, όπως:

-η προϋπόθεση νόμιμης και μόνιμης παραμονής και των δύο γονέων λειτουργεί ανατρεπτικά για μεγάλο τμήμα αλλοδαπών που κατοικεί στην Ελλάδα και επιθυμεί να πάρουν τα παιδιά τους την ελληνική ιθαγένεια

– τα εξαντλητικά ποινικά κωλύματα με επίκληση παραβάσεων (που δεν παραγράφονται μάλιστα εν όψει της αίτησης) από τη συκοφαντική δυσφήμηση ως την αντίσταση κατά της αρχής

– η προϋπόθεση για τους συζύγους Έλληνα ή Ελληνίδας με τέκνο για την κατάκτηση της ελληνικής ιθαγένειας, δηλαδή η βιολογική αδυναμία ή η οικιοθελής βούληση μιας γυναίκας να μη γίνει μητέρα καταδικάζονται με τον πιο αυστηρό τρόπο

-ο περιορισμός της δυνατότητας για αίτηση για πολιτογράφηση μόνο σ’ εκείνους που έχουν άδεια επί μακρόν διαμένοντας. Οι περισσότεροι μετανάστες στη χώρα μας έχουν άδεια παραμονής μέχρι δύο χρόνια και ας την έχουν ανανεώσει πολλές φορές. Όπως είναι γνωστό μόνο 150 άτομα έχουν πάρει μέχρι σήμερα άδεια επί μακρόν διαμένοντας, λόγω του ότι υπάρχουν πολύ αυστηρά κριτήρια, επίσης το παράβολο ήταν 900 Ευρώ. Τώρα με το καινούργιο νομοσχέδιο θα είναι 600 Ευρώ. Αυτό που πρέπει να γίνει τώρα είναι να διευκολυνθούν οι μετανάστες /τριες να αποκτούν το καθεστώς αυτό  και πρωτ’ απ’ όλα να ενημερωθούν γιατί ακόμη συνεχίζουν να κάνουν αιτήσεις για άδεια διαμονής για δύο χρόνια.  Για άλλη μια φορά βλέπουμε ότι η Κυβέρνηση τους βλέπει σαν αντικείμενα εκμετάλλευσης και για πολλούς η απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας θα αποδειχθεί όνειρο θερινής νυχτός.

– αρνητική είναι και η ρύθμιση όσον αφορά το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε τοπικό επίπεδο. Η συμμετοχή των μεταναστών στις τοπικές εκλογές,  ισχύει σε όλη την Ε.Ε. και αποτελεί υποχρέωση της χώρας μας με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ο αποκλεισμός του μετανάστη από τα αξιώματα του δημάρχου, του αντιδημάρχου και του προέδρου του δημοτικού συμβουλίου, αποτελεί πράξη διάκρισης. Επομένως, ο μετανάστης δεν παύει να αντιμετωπίζεται ως αντικείμενο του νόμου, αντί για ενεργό υποκείμενο με ανεξάρτητη και αυτόβουλη παρουσία στο δημόσιο βίο.
– η απαίτηση από τον ενδιαφερόμενο «να αποδεικνύει τη δυνατότητά του να συμμετάσχει ενεργά και ουσιαστικά στην πολιτική ζωή της χώρας», να έχει γνώση της ιστορίας χωρίς η πολιτεία να τους εξασφαλίσει καμία υποδομή, παρόλο που είναι τεράστια τα ποσά των παραβόλων που πληρώνουν οι μετανάστες για τις κάρτες παραμονής (30-40 εκατομμύρια κάθε μήνα)

Έτσι οι φόβοι και οι ανησυχίες όλων των φορέων που ασχολούνται εντατικά με το ζήτημα των ρυθμίσεων για την ιθαγένεια, δυστυχώς, επαληθεύτηκαν.

Οι κινήσεις του ΛΑΟΣ, που έντεχνα είχε φροντίσει να θέσει την υπόθεση της ιθαγένειας ως πρώτη προτεραιότητα στην καθημερινή της ατζέντα και οι προπαγανδιστικές πιέσεις που άσκησε, κατόρθωσαν να εντάξουν επισήμως στο παιχνίδι τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης.  Βεβαίως δεν θα έμενε πίσω και  μέρος του πατριωτικού ΠΑΣΟΚ, αλλά και παράγοντες της Εκκλησίας με κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις και μέσα α’ αυτούς και ο Αρχιεπίσκοπος.

Ωστόσο, τρεις  τομές για την ελληνική νομοθεσία που αφορούν 1. στην απόδοση της ιθαγένειας με βάση το δίκαιο του εδάφους, 2. στην αιτιολόγηση των αποφάσεων για τις πολιτογραφήσεις, 3. στη συμμετοχή των μεταναστών στις δημοτικές εκλογές παραμένουν και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Συμπερασματικά θα πω ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να είμαστε αρνητικοί με το νομοσχέδιο.

Αυτό που έχουμε καλά υπόψη μας είναι ότι τα ποσοστά ξενοφοβίας βεβαίως παραμένουν σε ανησυχητικό βαθμό υψηλά, και αν δεν υπάρξει συγκροτημένη ευρεία δημοκρατική επαγρύπνηση όλων μας μπορούν κάλλιστα, από τη μία μέρα στην άλλη, να βρεθούμε μπροστά σε δύσκολες καταστάσεις. Το αποδεικνύουν αυτό τα συνεχή κρούσματα ρατσιστικής-φασιστικής βίας  τα οποία  τελευταία συνιστούν καθημερινό στοιχείο  της επικαιρότητας,  όσα φυσικά καταφέρνουν να καταγγελθούν και δεν τα εξαφανίσει η συγκάλυψη ή η αδιαφορία.  Μας  προβληματίζει βαθιά όχι μόνο η κλιμάκωση  των επιθέσεων απέναντι σε μετανάστες/στριες, πρόσφυγες, ενεργούς πολίτες, ή  η βεβήλωση και καταστροφή χώρων λατρείας αλλά και η αναλόγως αυξανόμενη ανοχή και  απάθεια κοινωνίας και πολιτείας, η ένοχη  σιωπή των περισσότερων πολιτικών χώρων και των ΜΜΕ, η  αδράνεια της αστυνομίας.

Στη συζήτηση αυτή έχει σημασία να θυμόμαστε και τους Έλληνες μετανάστες, και παιδιά μεταναστών, που κατέχουν σήμερα σημαντικές θέσεις στην οικονομική, κοινωνική, πολιτική, κοινοβουλευτική και πολιτική ζωή ευρωπαϊκών και άλλων χωρών. Δεκάδες παραδείγματα έχουμε με Πράσινους σ’ όλη την Ευρώπη ελληνικής καταγωγής. Θεωρούμε ότι οι Έλληνες αυτοί   αποτελούν πλούτο για τις χώρες όπου ζουν, νιώθουμε περήφανοι που το πράσινο κίνημα έχει συμβάλει στην ανάδειξη αρκετών από αυτούς και θέλουμε το ίδιο και για εκείνους που ζουν μόνιμα στη δική μας χώρα.

Τέλος  επισημαίνουμε, ότι η χορήγηση της ελληνικής ιθαγένειας και των πολιτικών δικαιωμάτων σε μέρος των μεταναστών από μόνα τους δεν αποτελεί πανάκια για την ουσιαστική κοινωνική ένταξη. Η πλήρης ένταξη συνεπάγεται ισότιμη και ενεργή κοινωνική και πολιτική συμμετοχή (και όχι κατ’ επίφαση) σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας ζωής, άρση των διακρίσεων και φαινομένων ρατσισμού και επιπλέον τη διαμόρφωση μίας «κουλτούρας» αποδοχής και συμβίωσης με τον «άλλο».

Η ανάγκη για ολοκληρωμένες πολιτικές για το σύνολο των μεταναστών και προσφύγων με στόχο την ομαλή ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία είναι τώρα πιο επίκαιρο από ποτέ.