Το Εθνικό Θέατρο αποφάσισε μετά από σφοδρές αντιδράσεις να ματαιώσει την παράσταση “H ισορροπία του Nας” της Πηγής Δημητρακοπούλου. Για άλλη μία φορά η ελευθερία στην καλλιτεχνική έκφραση θυσιάζεται στο βωμό της “κοινωνικής ευταξίας” που το εν λόγω έργο υποτίθεται ότι διαταράσσει. Κάθε τέτοια νίκη λογοκρισίας νομιμοποιεί ηθικά όλες τις προηγούμενες και ανοίγει το δρόμο για τις επόμενες.
Το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης -και δη της καλλιτεχνικής έκφρασης- συνιστά θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και προστατεύεται από μία σειρά διεθνών και ευρωπαϊκών συνθηκών (άρθρο 19 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, άρθρο 10 της ΕΣΔΑ, άρθρο 13 της Χάρτας των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ) αλλά και από το Ελληνικό Σύνταγμα το οποίο με το άρθρο 16 παρ 1 ορίζει ότι «H τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Kράτους.» Η σημαντική αυτή συνταγματική διάταξη (θεωρείται από τις πιο καινοτόμες) παραβιάζεται κατά συρροή στην Ελλάδα του 21 αιώνα.
Από το Χυτήριο στο Εθνικό Θέατρο, απ΄ τον Σκορτσέζε στον Γέροντα Παστίτσιο και τον Ρίχτερ, από την Αrt-Αthina στον Γαβρά και στο μουσείο της Ακρόπολης συναντάμε το ίδιο επιχείρημα. Υπάρχει κάποιο “επίμαχο” έργο (καλλιτεχνικό ή επιστημονικό) το οποίο κατά την άποψη των καταγγελόντων προσβάλλει, θίγει το αίσθημα κάποιας κοινωνικής ομάδας. Είτε πρόκειται για προληπτική λογοκρισία είτε για αυτολογοκρισία -όπως στην περίπτωση του Εθνικού Θεάτρου- είτε για έλεγχο μέσω δικαστικής δίωξης (Γέροντας Παστίτσιος, Ρίχτερ) αυτό που αναδεικνύεται είναι ότι κάθε τι στο δημόσιο χώρο υπόκειται σε ηθικούς νόμους (άγραφους) και κανόνες εθιμικούς οι οποίοι όχι μόνο ορίζουν τι επιτρέπεται και τι όχι στη δημόσια σφαίρα αλλά το κάνουν αυτό παραβιάζοντας συνήθως νόμους και διακηρυγμένες αρχές της δημοκρατίας. Αυτό που δε λέγεται είναι ότι τα διωκόμενα έργα -καλλιτεχνικά ή επιστημονικά- που προκαλούν τον ηθικό πανικό έχουν -στην συντριπτική τους πλειοψηφία- ένα κοινό σημείο: Παρεκκλίνουν από την κυρίαρχη αφήγηση κάθε κοινωνίας, αποδομούν εθνικές, θρησκευτικές και κοινωνικές βεβαιότητες. Κατά περίεργο τρόπο οι φορείς λογοκρισίας νιώθουν να δικαιούνται αφενός να ρυθμίζουν τα της δημόσιας σφαίρας όπως νομίζουν, αφετέρου να διατηρούν για τον εαυτό τους το αποκλειστικό δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης, δαιμονοποιώντας πολλές φορές ολόκληρες κοινωνικές ομάδες, ενώ αυτοί να μένουν στο απυρόβλητο (πχ εκκλησία). Χαρακτηριστική είναι επίσης η υποκρισία πολλών που ενώ “διαδήλωναν” για το δικαίωμα του Charlie Hebdo στην ελεύθερη έκφραση, όταν θίγονται στο ελάχιστο τα προσωπικά τους πιστεύω, ρίχνουν στην πυρά κάθε άλλη άποψη.
Όσο συνεχίζουμε να απαριθμούμε κρούσματα, λογοκρισίας τόσο θα γιγαντώνεται ο κίνδυνος για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου.
H εκπρόσωπος τύπου των Οικολόγων Πράσινων, Μαρία Πετεινάκη, σχετικά με το θέμα δήλωσε:
«Mε μεγάλη θλίψη παρατηρούμε ότι η κοινωνία μας, αντί να γίνεται πιο ανεκτική, προοδευτική, αντί να ενθαρρύνεται ο διάλογος, να επικροτείται η τέχνη που προκαλεί προβληματισμό και βάζει σε σκέψη, αντιθέτως, οδεύει προς τον σκοταδισμό. Παρατηρούμε πως μία ακραίως βίαια πολιτική πράξη, πριν πολλά χρόνια, έχει βαθιές αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία, στις μελλοντικές γενιές. Στο χέρι μας είναι να μην επιτρέψουμε την ακραία συντηρητικοποίηση της κοινωνίας, να μην επιτρέψουμε τον εκφασισμό της, που εδώ εκφράζεται με την απαγόρευση ενός έργου μέσω απειλών».
Θεματική Ομάδα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα