Χαιρετισμός του Γιάννη Παρασκευόπουλου, μέλους της Εκτελεστικής Γραμματείας των Οικολόγων Πράσινων, στην Ημερίδα του ΤΕΕ “Ελληνικοί Σιδηρόδρομοι: πρόσφατες εξελίξεις και προοπτικές”, 26 Ιανουαρίου 2010
—————————————————————————
Οι Οικολόγοι Πράσινοι έχουμε ιδιαίτερους λόγους να ενδιαφερόμαστε για το σιδηρόδρομο στην Ελλάδα:
- Για το ίδιο μεταφορικό έργο, ο σιδηρόδρομος απαιτεί μέχρι 7 φορές λιγότερη ενέργεια από το αυτοκίνητο και έχει 16 φορές λιγότερα ατυχήματα, 10 φορές λιγότερη ρύπανση και 2 φορές λιγότερο θόρυβο.
- Στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, οι μεταφορές είναι ο αδύναμος κρίκος κάθε προσπάθειας για μείωση των εκπομπών. Την τελευταία 20ετία στη χώρα μας οι εκπομπές από μεταφορές όχι μόνο δε μειώνονται, αλλά έχουν αυξηθεί πάνω από 50%, ρυθμός υπερδιπλάσιος από την αύξηση των συνολικών εθνικών εκπομπών.
Με τα δεδομένα αυτά, η απλή λογική υπαγορεύει έναν ολοκληρωμένο ανασχεδιασμό των μεταφορών, με το σιδηρόδρομο κορμό των χερσαίων μεταφορών για μεγάλες και μεσαίες αποστάσεις, και τις οδικές μεταφορές να τον συμπληρώνουν στις μικρότερες διαδρομές.
Όμως η ελληνική πραγματικότητα απέχει πολύ από την απλή αυτή λογική.
- Το μερίδιο του σιδηροδρόμου στις χερσαίες μεταφορές βρίσκεται κάτω από το 2%, με τάσεις μάλιστα περαιτέρω μείωσης. Περνάμε μόνο χώρες χωρίς καθόλου τρένα, όπως η Κύπρος, η Μάλτα ή η Ισλανδία.
- Με τα τρέχοντα επενδυτικά σχέδια, το 2014 στοιχειωδώς σύγχρονο τρένο θα υπάρχει σε 10 το πολύ νομούς, την ίδια στιγμή που κλειστοί αυτοκινητόδρομοι θα καλύπτουν τους 37 από τους 43 νομούς της ηπειρωτικής χώρας.
- Για τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ ο σιδηρόδρομος ήταν μέχρι τώρα ο φτωχός συγγενής, για εκείνες της Νέας Δημοκρατίας, ο ανεπιθύμητος συγγενής.
- Τα συμφέροντα που ανταγωνίζονται το σιδηρόδρομο, από τα μικρομεσαία ΚΤΕΛ μέχρι τις μεγάλες κοινοπραξίες των ιδιωτικών αυτοκινητοδρόμων, υπαγορεύουν πολιτική στις κυβερνήσεις, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα το πάγωμα των επενδύσεων πέρα από τα έργα που όφειλαν να είχαν ήδη ολοκληρωθεί, και τις εγκληματικές περικοπές δρομολογίων το περασμένο καλοκαίρι, που δυστυχώς δεν έχουν ακόμη αντιστραφεί.
Για να λειτουργήσει λοιπόν μια ορθολογική πολιτική μεταφορών στην Ελλάδα, χρειάζεται πρώτα από όλα στοιχειώδης πολιτική βούληση. Κεντρικό της στοιχείο, ο στόχος να γίνει ο σιδηρόδρομος ελκυστικότερος από τις οδικές μεταφορές, αλλά και να αποκτήσει μαζί τους μια σχέση αλληλοσυμπλήρωσης. Χρειαζόμαστε λοιπόν:
- Να πληρώνουν και οι οδικές μεταφορές όλο τους το έμμεσο κόστος, ώστε να μην υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός.
- Να αποκτήσουμε επιτέλους υποδομές συνδυασμένων μεταφορών: από τη φόρτωση αυτοκινήτων και φορτηγών σε πλατφόρμες τρένου για μακρινές αποστάσεις, μέχρι την ολοκληρωμένη σιδηροδρομική υποδομή που υπάρχει σε όλα σχεδόν τα λιμάνια του κόσμου εκτός από τα ελληνικά.
- Να θεσπιστεί ότι, για κάθε ευρώ δημόσιου και ιδιωτικού χρήματος που επενδύεται σε δρόμους, δύο τουλάχιστον ευρώ θα πηγαίνουν για να καλύψουμε το έλλειμμά μας σε σιδηροδρομικές υποδομές, με στόχο ένα σύγχρονο δίκτυο.σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη.
- Να καθιερωθούν ολοκληρωμένα Σχέδια Βιώσιμων Μεταφορών σε εθνικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ως προϋπόθεση για κάθε εθνική ή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση έργων.
- Να δεσμευτούν για επενδύσεις στο σιδηρόδρομο και τη δημόσια συγκοινωνία τα έσοδα από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων εκπομπής, αλλά και από τους φόρους στα καύσιμα,
Για να μπορέσει όμως ο σιδηρόδρομος να δείξει τις δυνατότητές του, χρειάζεται να αλλάξει και ο ίδιος:
- Για τις διοικήσεις του ΟΣΕ, θα πρέπει να επιλέγονται άνθρωποι με κριτήριο όχι μόνο τις διοικητικές τους ικανότητες (ή την κομματική τους αφοσίωση) αλλά και το ενδιαφέρον για το σιδηρόδρομο.
- Για τα διαχειριστικά θέματα, όπου υπάρχει όντως πρόβλημα, η σημερινή κυβέρνηση χρειάζεται να διερευνήσει για ποιους λόγους τα ελλείμματα διπλασιάστηκαν την περίοδο 2004-2009, και να τους αναιρέσει.
- Για κατάκτηση διαφάνειας και αποτελεσματική αναδιοργάνωση, θα άξιζε στενή συνεργασία με άλλο δημόσιο ευρωπαϊκό οργανισμό.
- Η εμπλοκή κοινωνικών εταίρων (όπως οι ΜΚΟ που ασχολούνται με βιώσιμες μεταφορές) σε ρόλους παρατηρητηρίου θα μπορούσε να συμβάλει θετικά στη διαφάνεια και την καλύτερη εξυπηρέτηση.
Για το οικονομικό πάντως πρόβλημα του ΟΣΕ, κλειδί αποτελεί η αύξηση του μεριδίου του στις μεταφορές, ώστε να μειωθεί το κόστος ανά μονάδα μεταφορικού έργου. Η αντίληψη ότι το έλλειμμα αντιμετωπίζεται με «μικρότερο ΟΣΕ», είναι εκ του πονηρού: ό,τι χρήματα εξοικονομήσουμε από τη συρρίκνωση του, θα τα πληρώσουμε σύντομα σε επιπλέον δικαιώματα εκπομπής από την αύξηση των οδικών μεταφορών.
Κάτι που κυκλοφορούσε ανεπίσημα από την προηγούμενη κυβέρνηση, και συνεχίζει να κυκλοφορεί και από την τωρινή, είναι ότι το «μικρότερο ΟΣΕ» μας τον επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω των ελλειμμάτων. Αρχές Σεπτεμβρίου φέραμε λοιπόν το θέμα στο ευρωκοινοβούλιο για να πάρουμε γραπτά την απάντηση, από τον αρμόδιο επίτροπο Μεταφορών, ότι οι στόχοι για μη υποβάθμιση των σιδηροδρομικών μεταφορών θα μετρήσουν τουλάχιστον εξίσου με τις ανησυχίες για πιθανές στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Τον «μικρότερο ΟΣΕ» δε μας τον επιβάλλει λοιπόν η Κομισιόν, αλλά άλλα πράγματα.
Στη σημερινή συγκυρία, βρισκόμαστε ταυτόχρονα:
- Στη δίνη μιας οικονομικής κρίσης που καταστρέφει θέσεις εργασίας.
- Στον προθάλαμο μιας νέας έκρηξης στις τιμές των καυσίμων, μόλις η διεθνής οικονομική κρίση φθάσει στο τέλος της.
- Στη μέγγενη των ακριβών ιδιωτικών διοδίων, που ανεβάζουν το κόστος μεταφορών και δικαιώνονται μόνο αν υπάρχουν και εναλλακτικές λύσεις.
- Στο κατώφλι της κλιματικής αλλαγής, αλλά και των αυξημένων δικαιωμάτων εκπομπής.
Καθένα από αυτά είναι από μόνο του ένας ακαταμάχητος λόγος να επενδύσουμε άμεσα στο σιδηρόδρομο, όσο δύσκολη και αν είναι σήμερα η δημοσιονομική κατάσταση. Λύσεις δεν πρέπει να αναζητηθούν μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε ευρωπαϊκό, στα πλαίσια της νέας ευρωπαϊκής πολιτικής μεταφορών 2010-2020.
Η σημερινή κρίσιμη καμπή για τις ελληνικές μεταφορές αποτυπώνεται συμβολικά στον πολύμηνο αποκλεισμό των Τεμπών: ή λοιπόν θα κάνουμε μια νέα αρχή στην πολιτική μεταφορών, αρχή που συμβολίζεται με την πρόταση που καταθέσαμε για λύσεις με βάση το σιδηρόδρομο, ή θα μείνουμε επ’ αόριστον κολλημένοι στα σημερινά αδιέξοδα.