Τελικά το Κανκούν δεν είναι το μέρος όπου οι Παγκόσμιες διαπραγματεύσεις πάνε για να πεθάνουν. Η κατάρρευση των διαπραγματεύσεων του “Γύρου της Ντόχα” για το Παγκόσμιο Εμπόριο στο Κανκούν το 2003 δεν επαναλήφθηκε και στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα. Αν και δεν υπήρξε βέβαια ουσιαστική πρόοδος προς μια παγκόσμια δεσμευτική συμφωνία για το κλίμα, η τελική έκβαση της Συνδιάσκεψης μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια θετική εξέλιξη, τουλάχιστον για το γεγονός ότι δόθηκε μια νέα πνοή στις διεθνείς διαπραγματεύσεις που ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης μετά το ναυάγιο της Κοπεγχάγης.
Τυχόν πανηγυρισμοί όμως μόνο ως πρόωροι μπορούν να χαρακτηριστούν. Οι αποφάσεις του Κανκούν είναι απόλυτα ανεπαρκείς από μόνες τους για την προστασία του κλίματος. Η δυσκολία του να φτάσουμε μέχρις αυτές ακόμα τις μικρές και διαδικαστικές θετικές εξελίξεις, φανερώνει πόσο δύσκολος είναι ο δρόμος μέχρι την επόμενη Συνδιάσκεψη στο Ντέρμπαν της Ν. Αφρικής το Δεκέμβριο του 2011.
Όλες οι νεότερες επιστημονικές μελέτες καταλήγουν σε κοινή διαπίστωση πως μια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2C θα έχει ακόμα σοβαρότερες επιπτώσεις από εκείνες που εκτιμούσαμε ως τώρα. Την ίδια στιγμή, οι μονομερείς και μη δεσμευτικές προσφορές μείωσης εκπομπών που κατατέθηκαν από κυβερνήσεις μετά την Κοπεγχάγη και επισημοποιήθηκαν στο Κανκούν, εκτιμάται πως οδηγούν σε μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά τουλάχιστον 3,2C.
Βρισκόμαστε δηλαδή μπροστά σε ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ των σημερινών εκπομπών μας και εκείνων στις οποίες πρέπει να πέσουμε μέσα σε μια γενιά. Κυρίως όμως, αντιμετωπίζουμε ένα χάσμα μεταξύ των επιστημονικών προτάσεων και των πολιτικών των άτολμων ηγετών μας.
Ίσως η τελευταία ευκαιρία για την προστασία του κλίματος είναι να υπάρξει μια ουσιαστική παγκόσμια συμφωνία στο Ντέρμπαν το Δεκέμβριο. Προκειμένου να συμβεί κάτι τέτοιο, τρία είναι τα πιο κρίσιμα ζητήματα που χρειάζεται να αντιμετωπιστούν:
-
το γεφύρωμα του χάσματος ανάμεσα στις υφιστάμενες δεσμεύσεις και τις αναγκαίες μειώσεις εκπομπών Οι στόχοι πρέπει να υπαγορεύονται από τα επιστημονικά δεδομένα και όχι από την πολιτική βούληση των επιμέρους κρατών όπως δυστυχώς συμβαίνει από την Κοπεγχάγη και μετά. Χρειάζονται μειώσεις 25-40% για τις ανεπτυγμένες χώρες το 2020, και 80-95% το 2050 ώστε οι παγκόσμιες εκπομπές να μειωθούν κατά τουλάχιστον 50% το 2050.
-
η προέλευση των πόρων που οι πλούσιες χώρες δεσμεύτηκαν να προσφέρουν στις φτωχότερες για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και επενδύσεις μείωσης εκπομπών. Χρειάζεται να είναι συγκεκριμένοι, να κατανέμονται με διαφανείς διαδικασίες, να είναι επιπρόσθετοι σε υφιστάμενες δεσμεύσεις ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας και να προέρχονται από κοινωνικά δίκαια εργαλεία όπως η φορολόγηση του άνθρακα και των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.
-
το κλείσιμο υφιστάμενων παραθύρων στους μηχανισμούς αντιστάθμισης μειώσεων εκπομπών από τις ανεπτυγμένες χώρες. Προκειμένου οι μειώσεις να είναι περιβαλλοντικά αδιάβλητες, απαιτείται δέσμευση πως οι στόχοι των ανεπτυγμένων κρατών θα επιτυγχάνονται αποκλειστικά με εγχώριες δράσεις και πως η προστασία των δασών θα παραμείνει εκτός τέτοιων μηχανισμών.
Σε αυτούς τους δύσκολους 12 μήνες μέχρι το Ντέρμπαν, η Ευρώπη οφείλει να παίξει έναν καθοριστικό ρόλο. Αυτή η πολιτική υπερδύναμη που πριν 13 χρόνια ουσιαστικά αποτέλεσε τον καταλύτη για τη Συμφωνία στο Κιότο και παρέμενε έκτοτε ο πρωταθλητής στην εφαρμογή μέτρων και πολιτικών για το κλίμα, ήταν λίγο περισσότερο από ένας κομπάρσος στην Κοπεγχάγη και το Κανκούν. Η ανάληψη ηγετικού ρόλου από την ΕΕ με την οικονομική και πολιτική της δύναμη ως της μεγαλύτερης αγοράς του κόσμου, ίσως είναι ο απαραίτητος καταλύτης για την επίτευξη μιας δεσμευτικής και δίκαιης παγκόσμιας συμφωνίας στο Ντέρμπαν. Πρώτο βήμα στην κατεύθυνση αυτή είναι η άμεση και άνευ όρων μονομερής αναβάθμιση του στόχου της ΕΕ για μειώσεις εκπομπών κατά 30% το 2020 και η κατάθεση διαπραγματευτικής πρότασης 40% ως κίνητρο για τις υπόλοιπες χώρες να προχωρήσουν σε μια νέα ουσιαστική συμφωνία. Ταυτόχρονα, η ΕΕ θα πρέπει να κινηθεί στο διεθνές πεδίο ώστε να κλείσει τα παράθυρα των ευέλικτων μηχανισμών (και όχι να τα εκμεταλλευτεί), και να πιέσει πιο αποφασιστικά για την ουσιαστική, διαφανή και δίκαιη χρηματοδότηση των φτωχότερων χωρών.
Ακολουθεί μια συνοπτική παρουσίαση των αποφάσεων στο Κανκούν:
“Ένα κοινό όραμα”
Οι κυβερνήσεις συμφώνησαν
-
να “αναλάβουν επείγουσες δράσεις για την επίτευξη του μακροπρόθεσμου στόχου” συγκράτησης της αύξησης της θερμοκρασίας στους 2C
-
να επανεξετάσουν τα επιστημονικά δεδομένα το 2013-15 για το ενδεχόμενο αναβάθμισης του στόχου στους 1,5 C
-
να εργαστούν για τον ορισμό στόχου μείωσης των παγκόσμιων εκπομπών το 2050 και έτους “το συντομότερο δυνατόν” κατά το οποίο και κατά θα κορυφωθούν οι παγκόσμιες εκπομπές
Μειώσεις εκπομπών
Καταγράφηκαν και επίσημα οι προσφορές μείωσης εκπομπών που οι περισσότερες χώρες είχαν καταθέσει στην Κοπεγχάγη.
Βοήθεια στις αναπτυσσόμενες χώρες
Συμφωνήθηκε η σύσταση ενός Κλιματικού Ταμείου για τη μεταφορά χρημάτων από τις αναπτυγμένες προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, χωρίς όμως συγκεκριμένες αναφορές σε ποσά.
Σε μια παράλληλη κίνηση εκτός της επίσημης διαδικασίας του ΟΗΕ, οι πλουσιότερες χώρες επανέλαβαν την υπόσχεσή τους για χρηματοδότηση ύψους 100 δις δολαρίων το 2020, ξεκινώντας με 30 δις από το 2012.
Αποφασίστηκε επίσης η σύσταση ενός δικτύου κλιματικής τεχνολογίας με σκοπό τη διευκόλυνση μεταφοράς τεχνογνωσίας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Προστασία δασών
Θεσπίστηκε ο μηχανισμός για τη χρηματοδότηση χωρών που αποτρέπουν την αποψίλωση των δασών τους. Δεν πάρθηκαν όμως αποφάσεις για τις λεπτομέρειες του μηχανισμού με κρισιμότερη εκκρεμότητα το αν μειώσεις εκπομπών από το μηχανισμό αυτό θα προσμετρώνται στο στόχο της χώρας-χρηματοδότη.
Η συνέχιση του Πρωτοκόλλου του Κιότο
Οι αποφάσεις για ενδεχόμενη επέκτασή του καθώς και για το ρόλο που θα έχει στην τελική παγκόσμια συμφωνία ουσιαστικά μετατέθηκαν για το 2011. Τουλάχιστον αποφεύχθηκε ο οριστικός τερματισμός του που ζητούσαν αρχικά χώρες όπως η Ρωσία και η Ιαπωνία
Καταγραφή και επαλήθευση εκπομπών
Αποφασίστηκε καταρχήν η υιοθέτηση κοινά αποδεκτών κανόνων για την παρακολούθηση, αναφορά και επαλήθευση των εκπομπών κάθε χώρας.