…και πάλι, όχι, ευχαριστούμε

Η πυρηνική ενέργεια -παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας- συνεχίζει να αποτελεί μια επικίνδυνη και ασύμφορη επιλογή στην πορεία για την επίλυση του ενεργειακού προβλήματος της ανθρωπότητας. Εκτός των κινδύνων που εγκυμονεί σε όλες τις παραγωγικές φάσεις, το πρόβλημα της οριστικής διάθεσης των αποβλήτων και η διάλυση των γηρασμένων πυρηνικών εγκαταστάσεων συνεχίζει να είναι πρακτικά άλυτο και να δημιουργεί μία δυσβάσταχτη κληρονομιά στις επόμενες γενιές και σε βάθος εκατοντάδων ή χιλιάδων ετών. Ακόμη και αν υπήρχε η απαραίτητη τεχνογνωσία για την εξουδετέρωση των επικίνδυνων πυρηνικών αποβλήτων, το κόστος θα ήταν τόσο μεγάλο που θα καθιστούσε εξαρχής την πυρηνική τεχνολογία εντελώς ασύμφορη για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος σε ευρεία κλίμακα. Η εξέλιξη της πυρηνικής τεχνολογίας, όσο κι αν είναι αποτέλεσμα σπουδαίων επιστημονικών ανακαλύψεων και σημαντικής εξέλιξης του ανθρώπινου πνεύματος, φαίνεται ότι σκοντάφτει σε εγγενή όρια, τα οποία την καθιστούν ασύμφορη και επιζήμια για την ανθρωπότητα και για την υπόλοιπη ζωή στον πλανήτη.

Είναι βέβαιο ότι εάν τα κονδύλια από τις άμεσες ή έμμεσες επιδοτήσεις προς την πυρηνική ενέργεια διοχετεύονταν σε έρευνα και εφαρμογές στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην εξοικονόμηση, το ενεργειακό πρόβλημα θα ήταν αυτήν την στιγμή περισσότερο κοντά στην λύση του παρά σε αδιέξοδο. Ακόμη, η υιοθέτηση της πυρηνικής σχάσης για παραγωγή ρεύματος, εκτός από τεχνολογική επιλογή είναι μία έντονα απόφαση με έντονες κοινωνικές διαστάσεις, γιατί αφενός οι κίνδυνοι αφορούν εκατομμύρια ανθρώπους ακόμη και πέρα από εθνικά σύνορα και αφετέρου τα ίδια τα χαρακτηριστικά της τεχνολογίας και των εγκαταστάσεων οδηγούν σε μία στρατιωτικού και συγκεντρωτικού τύπου δομή του ενεργειακού συστήματος αλλά και της κοινωνίας.

Είναι πλέον κοινός τόπος, όχι μόνο στους επιστήμονες αλλά ακόμα και σε κυβερνήσεις ή στην ΕΕ πως αντιμετώπιση της ενεργειακής και κλιματικής κρίσης περνά από τη μείωση των ενεργειακών αναγκών, τη βελτίωση του βαθμού απόδοσης των διεργασιών και την ευρεία επέκταση της χρήσης ήπιων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με πρωτοπόρους φυσικά τις ανεπτυγμένες χώρες. Η Αιολική Ενέργεια, τα Παθητικά και Ενεργητικά Ηλιακά Συστήματα, τα Φωτοβολταϊκά, η Βιομάζα, το Βιοαέριο, η Γεωθερμία, η Υδραυλική Ενέργεια μπορούν ακόμη και με τον σημερινό βαθμό τεχνολογικής ωριμότητας να καλύψουν ένα σημαντικό μέρος των ενεργειακών αναγκών μας. Πλήθος επιστημονικών μελετών δείχνουν πως είναι ρεαλιστικό το 2050 η οικονομία μας να έχει απεξαρτηθεί από τα ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια και να βασίζεται αποκλειστικά σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ως Οικολόγοι Πράσινοι υποστηρίζουμε την ταχύτερη δυνατή –μέχρι το 2030- απεξάρτηση της ΕΕ αλλά και ολόκληρου του πλανήτη από την πυρηνική τεχνολογία.

Άμεσα πρέπει:

• να ξεκινήσει το κλείσιμο των πυρηνικών σταθμών που παρουσιάζουν σημαντικό ρίσκο, όπως αυτοί που βρίσκονται σε σεισμογενείς περιοχές, που διαθέτουν συστήματα συγκράτησης ενός επιπέδου ή μονά συστήματα ψύξης, που κατασκευάστηκαν πριν το 1980 και αυτών που έχουν παρουσιάσει προβλήματα στο παρελθόν,
• να παγώσουν τα σχέδια για κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών σε γειτονικές χώρες,
• να εφαρμοστούν οι αυστηρότερες δυνατές προδιαγραφές για τους σταθμούς εκείνους που θα συνεχίσουν να λειτουργούν στη μεταβατική περίοδο και
• να τερματισθούν όλες οι άμεσες ή έμμεσες επιδοτήσεις προς την πυρηνική ενέργεια, τα δε αντίστοιχα κονδύλια έρευνας της ΕΕ που θα εξοικονομηθούν να διοχετευθούν προς την έρευνα και βελτίωση των τεχνολογιών εξοικονόμησης και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

Σε επίπεδο πολιτών πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως η ενεργειακή επανάσταση που τόσο έχουμε ανάγκη, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία, αν δε συνοδεύεται από μια ριζική αλλαγή στο πώς αντιμετωπίζουμε την «ενεργειακή επάρκεια». Με δεδομένο το τέλος της φτηνής και άφθονης ενέργειας, η λογική που αντιμετωπίζει γενικά και άκριτα την ενέργεια ως «λαϊκό δικαίωμα» και «κοινωνικό αγαθό» είναι ξεπερασμένη. Στη θέση του «δικαιώματος στην κατανάλωση» πρέπει να βάλουμε το «δικαίωμα στην εξοικονόμηση και στη βιωσιμότητα». Χρειάζεται να επανεξετάσουμε το ποια ενέργεια, πόση ενέργεια και με ποιον τρόπο καταναλώνουμε αλλά και τις ανάγκες που «πρέπει» να εξυπηρετήσουμε, χωρίς να υποθηκεύουμε το μέλλον ολόκληρου του πλανήτη.

Η Θεωρία, η Τεχνολογία και η Ιστορική Εμπειρία

Α.        Η επικινδυνότητα των πυρηνικών εγκαταστάσεων
Α1.      Ραδιενέργεια
Α2.      Ο “μαθηματικός κίνδυνος”

Β.        Το άλυτο θέμα της απόθεσης-φύλαξης των πυρηνικών αποβλήτων
Β1.      Παράγονται σήμερα, υπάρχουν για πάντα
Β2.      Απόβλητα και όπλα

Γ.        Το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας πυρηνικών εργοστασίων
Γ1.       Πλασματικοί προϋπολογισμοί και πραγματικό κόστος
Γ2.       Πολύ αργή για να σώσει το κλίμα

Δ.        Μικρή συμβολή στην μείωση των εκπομπών CO2
Δ1.       Μηδενικά οφέλη στον κύκλο ζωής
Δ2.       Επάρκεια πυρηνικού καυσίμου

Ε.        Η ανελαστικότητα των πυρηνικών εγκαταστάσεων

ΣΤ.      Η ακύρωση των δημοκρατικών θεσμών και λειτουργιών της κοινωνίας
ΣΤ1.     Διαπλοκή και αδιαφάνεια
ΣΤ2.    Συγκέντρωση ισχύος

---

Η Θεωρία, η Τεχνολογία και η Ιστορική Εμπειρία

Η τεχνολογία της πυρηνικής ενέργειας βασίζεται στις θεωρητικές και πειραματικές μελέτες που έγιναν από εξέχοντες και καλοπροαίρετους επιστήμονες στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Με την διάσπαση ή την σύντηξη των πυρήνων των ατόμων μετατρέπεται ύλη σε τεράστια ποσότητα ενέργειας και αυτό οδήγησε τους επιστήμονες να πιστέψουν ότι είχαν πετύχει την επίλυση του ενεργειακού προβλήματος της ανθρωπότητας. Ταυτόχρονα, σε άλλους πολύ λιγότερο κοινωνικούς κύκλους, έγινε αντιληπτό ότι άνοιγαν νέοι δρόμοι στην κατασκευή ισχυρότατων οπλικών συστημάτων ή στην αποκόμισης τεράστιων οικονομικών κερδών.

Η υπόθεση, τελικά, δεν εξελίχθηκε κατά τα προσδοκώμενα, αφού εγκαταστάσεις μετατροπής της πυρηνικής ενέργειας σε ηλεκτρικό ρεύμα αποδείχθηκαν ιστορικά ιδιαίτερα επικίνδυνες για το περιβάλλον και την ανθρωπότητα και οι βλάβες του περιβάλλοντος που προκαλούνται τόσο κατά την λειτουργία όσο και σε περίπτωση ατυχημάτων από την παραγωγή και διαφυγή ραδιενεργών αποβλήτων μπορούν να επηρεάσουν ολόκληρο τον πλανήτη και να θέσουν σε κίνδυνο την συνέχιση της ύπαρξης ζωής πάνω σ΄ αυτόν.

Σε επίπεδο εφαρμογής, ουσιαστικά η επιστήμη της πυρηνικής τεχνολογίας έχει ολοκληρωθεί εδώ και δεκαετίες, και, παρά τα τεράστια κονδύλια που διατέθηκαν έκτοτε, δεν προέκυψε κάποια ουσιώδης τεχνολογική εξέλιξη σε θέματα απόδοσης και ασφάλειας. Αντιθέτως, η εντατική έρευνα στο τομέα αυτό ανέδειξε το τεράστιο κόστος που συνδέεται με την λήψη στοιχειωδών μέτρων για την αύξηση του βαθμού ασφάλειας των πυρηνικών αντιδραστήρων και ότι εγγενώς η ασφάλεια αυτή δεν θα γίνει ποτέ απόλυτη. Όσον αφορά την σύντηξη, η τεχνολογία της έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά της και είναι αμφίβολο αν μπορέσει ποτέ να ωριμάσει, αφού τα κονδύλια έρευνας που απαιτούνται είναι τρομακτικά και υπό τις παρούσες οικονομικές συγκυρίες είναι πρακτικά μη διαθέσιμα.

Τα πρώτα εμπορικά πυρηνικά εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη την δεκαετία του 50. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι αντιδραστήρων είναι αντιδραστήρες συμπιεσμένου ύδατος και αντιδραστήρες ζέοντος ύδατος.

Σήμερα λειτουργούν περίπου 444 πυρηνικά εργοστάσια στον πλανήτη παράγοντας το 14% του παγκόσμιου ηλεκτρισμού. Μερικές δεκάδες ακόμη βρίσκονται στο στάδιο εγκατάστασης ή σχεδιασμού. Στην Ευρώπη λειτουργούν 142 πυρηνικά εργοστάσια συνολικής ισχύος 130 GW, στα οποία αντιστοιχεί το 27,8% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ.

Δείτε αναλυτικά στοιχεία στο World Nuclear Industry Status Report 2010-2011

Οι Οικολόγοι Πράσινοι, όπως και το παγκόσμιο οικολογικό κίνημα, είναι απόλυτα αντίθετοι προς την παραγωγή ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς, θεωρώντας ότι η πλήρης εξάλειψη τέτοιων εγκαταστάσεων από τον πλανήτη αποτελεί μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την συνέχιση της ζωής και την μεταστροφή σε μια δίκαια, ισόρροπη και αειφόρα οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα του ανθρώπινου είδους.

Οι λόγοι για τους οποίους οι ΟΠ διατυπώνουν αυτήν την απόλυτη αντίθεση είναι οι εξής :

Α.        Η επικινδυνότητα των πυρηνικών εγκαταστάσεων

Α1.      Ραδιενέργεια

Η ακτινοβολία που συνοδεύει αναγκαστικά κάθε πυρηνική διάσπαση είναι έντονα ιοντίζουσα και ιδιαίτερα επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία. Ανάλογα με την δόση μπορεί να προκαλέσει τον άμεσο θάνατο, την βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη ανάπτυξη καρκίνου και να καταστρέψει τον γενότυπο των ζωντανών κυττάρων. Στην έκθεση ραδιενέργειας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα τα παιδιά και οι έγκυες γυναίκες, όπου φαίνεται ότι τα όρια επίδρασης στην υγεία μπορεί να είναι έως και 1000 φορές μικρότερα από τα διεθνώς υποδειχθέντα όρια.

Θεωρητικά κατά την λειτουργία ενός πυρηνικού δεν εκπέμπονται ιοντίζουσες ακτινοβολίες. Όμως, διεθνείς ανεξάρτητες μετρήσεις δίνουν πολλά συμβάντα υπέρβασης των ορίων γύρω από πυρηνικές εγκαταστάσεις, ενώ υπάρχουν ενδείξεις συσχέτισης υψηλότερων δεικτών καρκινογένεσης και επιπλοκών εγκύων στον πληθυσμό που κατοικεί κοντά σε πυρηνικές εγκαταστάσεις.

Οι περιβαλλοντικές βλάβες κατά την εξόρυξη του ουρανίου, τον εμπλουτισμό, επεξεργασία, την μεταφορά και αποθήκευση των πυρηνικών καυσίμων και την διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων είναι επίσης πολύ σημαντικές και έχουν δώσει στο παρελθόν πλήθος ατυχημάτων.

Α2.      Ο “μαθηματικός κίνδυνος”

Τα πυρηνικά εργοστάσια παρουσιάζουν σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) το χαμηλότερο δείκτη ατυχημάτων σε σχέση με άλλα εργοστάσια παραγωγής κάθε είδους καθώς και κάθε άλλη ομάδα τεχνολογικής ανθρώπινης δραστηριότητας. Ακόμη και αν δεχθούμε ότι αυτό είναι αληθινό (πυρηνικά ατυχήματα και διαρροές αποκρύπτονται συστηματικά, αποδεικνύεται πχ ότι και στην πρόσφατη κρίση στην Φουκουσίμα η εταιρεία δεν ανέφερε με ακριβή τρόπο στις αρχές συμβάντα ασφάλειας που είχαν παρουσιασθεί τις δεκαετίες του 80 και του 90 με αποτέλεσμα να παραιτηθούν τρία ανώτερα στελέχη της), η πιθανότητα ατυχήματος από μόνη της δεν αποτελεί επιστημονικό δείκτη ασφάλειας. Η πραγματική παράμετρος που περιγράφει τεχνοκρατικά το θέμα της ασφάλειας μιας διεργασίας είναι ο λεγόμενος “μαθηματικός κίνδυνος”, ο οποίος χονδρικά είναι το γινόμενο της πιθανότητας επί το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Υπολογίζοντας έτσι τον πραγματικό κίνδυνο, τα πυρηνικά εργοστάσια αποτελούν τις πλέον ανασφαλείς εγκαταστάσεις ανά τον κόσμο. Κανένας διεθνής οργανισμός ή εταιρεία δεν μπορεί να εγγυηθεί την ανυπαρξία κινδύνου ατυχήματος.  Εκτός αυτού, κίνδυνοι – και πραγματικά ατυχήματα συνέβησαν όντως- προκύπτουν σ΄ όλες τις μονάδες εξόρυξης, επεξεργασίας, εμπλουτισμού, μεταφοράς και αποθήκευσης των πυρηνικών καυσίμων και αποβλήτων.

Η καταστροφή στη Fukushima κατέρριψε με τον πιο τραγικό τρόπο τις διαβεβαιώσεις του πυρηνικού λόμπυ, ιδιαίτερα μετά το ατύχημα του Chernobyl, πως η πυρηνική ενέργεια μπορεί να γίνει απόλυτα ελεγχόμενη και ασφαλής. Η μόνη διαβεβαίωση που έχουμε είναι ότι οι υπέρμαχοι της πυρηνικής ενέργειας διακατέχονται από άκρατη υπεροψία και ανήθικη υποστήριξη του προσωπικού τους κέρδους. Χαρακτηριστικό είναι πως τα τρία σημαντικότερα πυρηνικά ατυχήματα (Three Mile Island, Chernobyl, Fukushima) συνέβησαν στις τρεις πιο τεχνολογικά προηγμένες χώρες του κόσμου. Μόνο ανησυχία προκαλεί το τι θα μπορούσε να συμβεί σε μια παγκόσμιας κλίμακας ανάπτυξη πυρηνικών σταθμών. Η πυρηνική ενέργεια θα ενέχει πάντα ένα ρίσκο, αφού είναι αδύνατο να αποκλεισθεί το ανθρώπινο λάθος ή η πρόβλεψη όλων των παραγόντων αστοχίας, και δεν έχουμε κανένα λόγο να αναλαμβάνουμε αυτό το ρίσκο.

Όσον αφορά τον κίνδυνο από τρομοκρατικό χτύπημα : κανένας από τους υπάρχοντες αντιδραστήρες δεν είναι δυνατόν να αντεπεξέλθει σε πρόσκρουση ενός μεγάλου επιβατηγού αεροπλάνου.

Η εποχή της φτηνής και άφθονης ενέργειας τέλειωσε οριστικά. Μονόδρομο αποτελεί η επείγουσα στροφή προς ένα διαφορετικό παγκόσμιο ενεργειακό μοντέλο χωρίς κανένα πυρηνικό ρίσκο, βασισμένο στην εξοικονόμηση ενέργειας και τις Ανανεώσιμες Πηγές (ΑΠΕ).

Β.     Το άλυτο θέμα της απόθεσης-φύλαξης των πυρηνικών αποβλήτων

Β1.      Παράγονται σήμερα, υπάρχουν για πάντα

Η διαχείριση των αποβλήτων είναι, μαζί με τα σοβαρά ατυχήματα, μία από τις συνιστώσες της πυρηνικής τεχνολογίας που θέτει σε κίνδυνο την συνέχιση της ύπαρξης ζωής στον πλανήτη γη.

Τα πυρηνικά απόβλητα διακρίνονται σε απόβλητα χαμηλής, μεσαίας και υψηλής ραδιενέργειας, τα οποία ανάλογα με την κατηγορία τους πρέπει να φυλάσσονται για μερικές δεκάδες έως μερικές χιλιάδες χρόνια υπό ελεγχόμενες συνθήκες και συγκεκριμένες προδιαγραφές και πάντα χωρίς να γνωρίζουμε τις πιθανές επιπτώσεις τους στο υπέδαφος και την βιόσφαιρα. Επίσης, πολύ σημαντικός όγκος πυρηνικών αποβλήτων είναι τα ίδια τα πυρηνικά εργοστάσια, των οποίων η μέση διάρκεια ζωής είναι 35 έτη, καθώς μετά πρέπει να αποσυναρμολογηθούν και να αντιμετωπισθούν ως πυρηνικό απόβλητο !

Τελικά όλα τα απόβλητα καταλήγουν (η μάλλον πρέπει να καταλήγουν) σε αποθήκευση στα πετρώματα υποβάθρου βαθιά μέσα στην γη. Η διαδικασία επεξεργασίας (υποχρεωτική για τα απόβλητα υψηλής και μεσαίας ραδιενέργειας) και ελεγχόμενης αποθήκευσης στην πραγματικότητα είναι εξαιρετικά ακριβή και δύσκολη, γι αυτό και υπάρχουν μέχρι και “ηθελημένα ατυχήματα” για να τα ξεφορτωθούμε στο βάθος της θάλασσας ή σε άλλα απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη. Από την έως τώρα λειτουργία των πυρηνικών εργοστασίων έχουν συσσωρευτεί ανά τον κόσμο πάνω από 150.000 τόνοι αποβλήτων, εκ των οποίων μόνο το 1/3 έχει υποβληθεί σε επεξεργασία και ειδικούς όρους φύλαξης, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν σε προσωρινές θέσεις φύλαξης ή «εξαφανίζονται» μυστηριωδώς, εξαιτίας οικονομικών ή πολιτικών πιέσεων. Για παράδειγμα, αναφέρθηκε πως στο σταθμό της Fukushima βρίσκονταν αποθηκευμένες πολύ περισσότερες ράβδοι καυσίμου από όσες προέβλεπε ο σχεδιασμός και αν συμβαίνουν τέτοια φαινόμενα στην Ιαπωνία, φανταζόμαστε τι θα μπορούσε να συμβεί σε χώρες με λιγότερο ισχυρούς μηχανισμούς ελέγχου και κράτος δικαίου.

Η συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση της οικονομίας και της οργάνωσης των κοινωνιών του πλανήτη αποδεικνύει ότι δεν μπορεί να υπάρξει σύστημα ικανό να εγγυηθεί μια ασφαλή επεξεργασία και φύλαξη του συνόλου των πυρηνικών αποβλήτων για τα επόμενα 20.000 χρόνια, ενώ το πιο εντυπωσιακό είναι ότι δεν υπάρχει τεκμηριωμένη επιστημονική μελέτη για την μακροπρόθεσμη εξέλιξη των γεωλογικών συστημάτων από την επίδραση την ραδιενεργούς ακτινοβολίας.

Η υποθήκη στις επόμενες γενιές είναι πραγματικά τεράστια.

Β2.      Απόβλητα και όπλα

Ένα σύνηθες πυρηνικό εργοστάσιο ισχύος 1.000 MW παράγει ετησίως 30 τόνους απόβλητα υψηλής ραδιενέργειας, 300 τόνους μέσης και 450 τόνους χαμηλής ραδιενέργειας. Ανάλογα με τον τύπο του αντιδραστήρα, σε ένα τόνο πυρηνικού απόβλητου περιέχονται 10 κιλά πλουτωνίου, ποσότητα αρκετή για την κατασκευή μίας πυρηνικής βόμβας. Χώρες με πολιτική αστάθεια ή με έντονα συνοριακά προβλήματα χρησιμοποιούν τα πυρηνικά εργοστάσια για να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα και να επιβληθούν στους γείτονές τους, αφού η συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών, στο όνομα της «ειρηνικής» χρήσης ουσιαστικά επιτρέπει στις χώρες-μέλη να έχουν πρόσβαση σε τεχνολογίες εμπλουτισμού και διαχωρισμού πλουτωνίου που είναι απαραίτητες για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Επίσης, το απεμπλουτισμένο ουράνιο που περιέχεται στα απόβλητα χρησιμοποιείται για την κατασκευή συμβατικών και ραδιενεργών όπλων μεγάλης αποτελεσματικότητας (βλ. Πόλεμο στο Ιράκ). Επομένως, η ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας πάει χέρι-χέρι με τα πυρηνικά όπλα.

Η ενεργειακή και η κλιματική κρίση απαιτούν επείγουσες απαντήσεις. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να περιμένουμε μερικές δεκαετίες για «ασφαλείς» τεχνολογίες, ούτε έχουμε λόγο να διοχετεύουμε δισεκατομμύρια σε τέτοιες έρευνες τη στιγμή που μπορούμε να τα επενδύουμε σε δοκιμασμένες και οικονομικά ανταγωνιστικές λύσεις, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας και οι ανανεώσιμες πηγές.

Γ.        Το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας πυρηνικών εργοστασίων

Γ1.       Πλασματικοί προϋπολογισμοί και πραγματικό κόστος

Ακόμα και αν αγνοούσαμε εντελώς τους σοβαρούς κινδύνους που δημιουργούν οι πυρηνικές εγκαταστάσεις, υπάρχει ένας ακόμη λόγος για τον οποίο θα έπρεπε να απορρίψουμε την ενεργειακή λύση των πυρηνικών: πρόκειται για μια πανάκριβη επιλογή. Καταρχάς, η εμπειρία δείχνει πως σε μόνιμη βάση υπάρχει μια υποεκτίμηση του κόστους κατασκευής ενός  πυρηνικού σταθμού. Κυρίως όμως, στο κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού από πυρηνική ενέργεια δεν συμπεριλαμβάνονται τα κόστη ασφάλειας, διαχείρισης αποβλήτων και αποξήλωσης σταθμών, τα οποία τελικά επιβαρύνουν το κοινωνικό σύνολο μέσω των κρατικών προϋπολογισμών. Η κυβέρνηση της Βρετανίας πχ εκτιμά πως το κόστος αποξήλωσης των σταθμών είναι αντίστοιχο με το κόστος κατασκευής τους, για τον λόγο αυτό και τελευταία γίνονται προσπάθειες για επιμήκυνση του χρόνου λειτουργίας των πυρηνικών εργοστασίων, γεγονός που με βάση τους στατιστικούς πίνακες αυξάνει την πιθανότητα ατυχήματος. Το κόστος του σχεδιαζόμενου αποθετηρίου αποβλήτων στο Yucca Mountain στη Νεβάδα έχει ήδη υπερβεί τα 90 δις $. Στην Ευρώπη, οι χρηματοδοτήσεις της Κομισιόν για έρευνα για την πυρηνική σύντηξη είναι πενταπλάσιες των αντίστοιχων για εξοικονόμηση και ΑΠΕ μαζί. Μην ξεχνάμε, τέλος, πως το ρίσκο ενός ατυχήματος και τα ισοδύναμα κόστη ασφάλισης πάλι τα αναλαμβάνει η κοινωνία. Σε παγκόσμιο επίπεδο και ύστερα από σχεδόν 50 χρόνια λειτουργίας, βελτιώσεων και κρατικών επιδοτήσεων, κανένας πυρηνικός σταθμός δεν είναι οικονομικά ανταγωνιστικός στην ελεύθερη αγορά χωρίς τις κρατικές επιδοτήσεις. Σε κάθε περίπτωση, το συνολικό κόστος της πυρηνικής ενέργειας είναι σαφώς μεγαλύτερο εκείνου των ΑΠΕ και αυτό πλέον αποδεικνύεται από σχετικές μελέτες που εκπονούνται από οργανισμούς και οικονομικά ινστιτούτα παγκόσμιου κύρους.

Γ2.       Πολύ αργή για να σώσει το κλίμα

Η κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού απαιτεί χρονικό διάστημα τουλάχιστον 12 ετών, γεγονός που απαιτεί μακροπρόθεσμη ακριβή πρόβλεψη των οικονομικών παραμέτρων μέσα σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη και επιδεινούμενη παγκόσμια οικονομία. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, από την άλλη, επιβάλλει τη λήψη άμεσων μέτρων που μόνο η εξοικονόμηση και οι ΑΠΕ μπορούν να δώσουν. Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να παράγει μόνο ηλεκτρισμό και, ακόμα κι αν κατασκευάζονταν 1000 νέοι πυρηνικοί σταθμοί, η παραγωγή τους θα κάλυπτε μόλις το 4% της παγκόσμιας συνολικής κατανάλωσης ενέργειας, χωρίς μάλιστα να είναι βέβαιο πως υπάρχουν επαρκή αποθέματα ουρανίου. Η συμβολή της, συνεπώς, στην παγκόσμια οικονομία και ενεργειακή εξυπηρέτηση είναι πολύ μικρή έναντι των μεγάλων κινδύνων και των οικονομικών δεσμεύσεων που επιβάλλει.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως για το ίδιο ποσό επένδυσης, η ανάπτυξη αιολικής ενέργειας δημιουργεί μέχρι και 5 φορές περισσότερες εγχώριες θέσεις εργασίας σε σχέση με την πυρηνική.

Ειδικά για την Ελλάδα : έχουν γίνει μελέτες σκοπιμότητας για πυρηνικά εργοστάσια από τον Δημόκριτο την δεκαετία του 70 (έπειτα από παραγγελία του ΤΕΕ), οι οποίες κατέληξαν στο ότι τέτοια εργοστάσια στην Ελλάδα στην πραγματικότητα θα επιβαρύνουν το περιβάλλον, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ατυχήματος λόγω των δομών της ελληνικής διοίκησης και της σεισμικότητας της περιοχής και τέλος είναι οικονομικά ασύμφορα. Παραμένει όμως σημαντικό να ασκηθεί πίεση σε όλα τα επίπεδα για την αποτροπή κατασκευής νέων πυρηνικών σταθμών τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ευρύτερη περιοχή μας.

Δ.        Μικρή συμβολή στην μείωση των εκπομπών CO2

Δ1.       Εκπομπές κύκλου ζωής

Οι εκπομπές CO2 που σχετίζονται με την πυρηνική ενέργεια έχουν να κάνουν με τις εκπομπές κατά την εξόρυξη και εμπλουτισμό του ουρανίου, τη μεταφορά και διαχείριση των αποβλήτων και βέβαια με την κατασκευή, λειτουργία και αποξήλωση ενός πυρηνικού σταθμού. Μελέτες βασισμένες σε στοιχεία υφιστάμενων πυρηνικών σταθμών εκτιμούν τις εκπομπές αυτές να φτάνουν μέχρι 0,07tCO2/MWh.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να συνεκτιμηθεί και η επίπτωση του πολύ μεγάλου χρόνου κατασκευής ενός πυρηνικού σταθμού (~12 χρόνια) όταν συγκρίνουμε την τεχνολογία αυτή με άλλες διαθέσιμες επιλογές. Ο πολύ μεγάλος χρόνος κατασκευής σημαίνει πως κατά τη διάρκειά του θα συνεχίσουν να λειτουργούν μονάδες παραγωγής με ορυκτά καύσιμα και πολύ υψηλές εκπομπές. Μελέτες εκτιμούν πως για την πυρηνική ενέργεια, οι εκπομπές αυτές φτάνουν σε επιπλέον 0,1 tCO2/MWh.

Σε αντίθεση, οι τεχνολογίες ΑΠΕ και ιδίως η αιολική ενέργεια, παρουσιάζουν αμελητέες εκπομπές κύκλου ζωής και μηδενικές λόγω καθυστερήσεων στην κατασκευή.

Μια αναλυτική παρουσίαση των δεδομένων μπορείτε να δείτε στο άρθρο “Review of Solutions to Global Warming, Air Pollution, and Energy Security” του M. Jacobson, καθηγητή του Stanford.

Δ2.       Επάρκεια πυρηνικού καυσίμου

Το ουράνιο δεν είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο ορυκτό, αλλά σε ελάχιστες περιοχές βρίσκεται σε συγκεντρώσεις ικανές που να δικαιολογούν εκμετάλλευση. Είναι χαρακτηριστικό πως από όλες τις χώρες με πυρηνικούς σταθμούς στο έδαφός τους, μόνο ο Καναδάς και η Ν. Αφρική δεν εισάγουν ουράνιο.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως το 2010 σχεδόν το μισό ουράνιο που χρησιμοποιήθηκε σε πυρηνικούς σταθμούς στον κόσμο δεν προερχόταν από πρωτογενείς πηγές αλλά από πυρηνικά όπλα που παροπλίζονταν, μια “πηγή” ουρανίου που σύντομα θα εξαντληθεί.

Δεν υπάρχει καμία διαβεβαίωση πως υπάρχει προσβάσιμο αρκετό ουράνιο να καλύψει τις ανάγκες μιας ενδεχόμενης ευρείας κατασκευής πυρηνικών σταθμών σε μεγάλη κλίμακα, ικανής να έχει αξιοσημείωτο ρόλο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό με τη σειρά του συνεπάγεται ότι είναι πολύ πιθανό η πυρηνική βιομηχανία να επιλέξει να στραφεί στην επανεπεξεργασία των αποβλήτων και την παραγωγή πυρηνικού καυσίμου με βάση το πλουτώνιο, αυτό που παλαιότερα ονομάστηκε “οικονομία του πλουτωνίου”, αλλά δεν προχώρησε ως τώρα λόγω των τεράστιων κινδύνων που έχει τόσο σε ό,τι αφορά τη ραδιενεργή μόλυνση, όσο και τη διάδοση των πυρηνικών όπλων.

Ε.        Η ανελαστικότητα των πυρηνικών εγκαταστάσεων

Όλα τα σοβαρά ατυχήματα σε πυρηνικές εγκαταστάσεις συνέβησαν κατά την διαδικασία προβλεπόμενης ή επιβεβλημένης διακοπής λειτουργίας ή μείωσης της ισχύος τους. Είναι και αυτό ένα εγγενές πρόβλημα της πυρηνικής τεχνολογίας, το οποίο η ΙΑΕΑ είχε την εντύπωση ότι θα έλυνε εκδίδοντας οδηγία «για μη άσκοπη μεταβολή της ισχύος των πυρηνικών εργοστασίων». Αυτό, αποτελεί μια ομολογία ότι τα πυρηνικά εργοστάσια δεν μπορούν να ρυθμιστούν με βάση τις ενεργειακές ανάγκες μιας κοινωνίας, αλλά ότι οι τελευταίες πρέπει να προσαρμοσθούν στο παραγωγικό μοντέλο της πυρηνικής τεχνολογίας. Ως προέκταση αυτού του μοντέλου, μια τέτοια ενεργειακή πολιτική δεν επιτρέπει την σταδιακή διείσδυση των ΑΠΕ, αφού αντίστοιχα είναι τεχνικά αδύνατο να μειωθεί η ισχύς του κατά τα χρονικά διαστήματα που οι ΑΠΕ μπορούν να παρέχουν σημαντική ισχύ στο ηλεκτρικό δίκτυο. Ακόμη και τα λεγόμενα “stress tests” που θέλει να διεξάγει η ΕΕ στους πυρηνικούς αντιδραστήρες στο έδαφός της, εγκυμονούν αυξημένους κινδύνους ατυχημάτων.

ΣΤ.      Η ακύρωση των δημοκρατικών θεσμών και λειτουργιών της κοινωνίας

ΣΤ1. Διαπλοκή και αδιαφάνεια

Είναι γνωστό πως για οποιαδήποτε βιομηχανική εγκατάσταση μετρίου ή μεγάλου μεγέθους απαιτείται η εκπόνηση μιας μελέτης που διερευνά το ισοζύγιο των ωφελειών από την επένδυση σε σχέση με τις αναμενόμενες φυσικές επιβαρύνσεις. Μάλιστα, η μελέτη αυτή, εκτός από τον έλεγχό της από τις αρμόδιες ελεγκτικές υπηρεσίες, τίθεται σε δημόσια διαβούλευση στις περιοχές που θίγει και όσων έχουν σχετικό έννομο συμφέρον. Στην περίπτωση των πυρηνικών εργοστασίων σπάνια ερωτώνται οι κάτοικοι των περιοχών εγκατάστασης, πολύ δε περισσότερο οι κάτοικοι των άμεσα ή έμμεσα γειτονικών χωρών, οι οποίοι είναι προφανές ότι θα πληγούν σε περίπτωση σοβαρού ατυχήματος. Σε περίπτωση, δε ατυχήματος, πλήθος ειδικοτήτων (τεχνικοί, πυροσβέστες, επιστήμονες) υποχρεούνται να εργασθούν σε συνθήκες που βλάπτουν σοβαρά την υγεία τους, με “επείγουσα” παράκαμψη και ακύρωση κανονισμών υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων.

ΣΤ2. Συγκέντρωση ισχύος

Οι πυρηνικοί σταθμοί χαρακτηρίζονται από την τεράστια συγκέντρωση ισχύος καθώς κάθε ένας τους είναι μεγέθους χιλιάδων MW. Αυτή η συγκέντρωση ηλεκτρικής ισχύος συνεπάγεται και αντίστοιχη οικονομική και πολιτική ισχύ. Το γεγονός αυτό κάνει την πυρηνική ενέργεια από τη φύση της αντιδημοκρατική, σε αντίθεση με τις ΑΠΕ που η διεσπαρμένη φύση τους και η περιορισμένη κλίμακα των παραγωγικών μονάδων (από λίγα kW των οικιακών συστημάτων, ως μερικές εκατοντάδες MW των μεγαλύτερων θαλάσσιων Αιολικών Πάρκων) καθιστά δύσκολη τη συγκέντρωση του ελέγχου τους.

Ταυτόχρονα, η πυρηνική ενέργεια είναι μια τεχνολογία που ταιριάζει περισσότερο σε συστήματα ηλεκτρισμού περασμένων δεκαετιών. Η λογική των τεράστιων κέντρων παραγωγής που συνδέονται με γραμμές μεταφοράς στα κέντρα κατανάλωσης έχει δείξει πόσο αντι-οικονομική και αντι-περιβαλλοντική είναι. Σήμερα, αυτό που χρειαζόμαστε είναι διεσπαρμένες μονάδες παραγωγής, κατά το δυνατόν εγγύτερα στις περιοχές κατανάλωσης και “έξυπνα δίκτυα” για την καλύτερη διαχείριση της ζήτησης και διεσπαρμένης αποθήκευσης ενέργειας.