Σχόλια επί του Σ/Ν για τις ΑΠΕ

Το σχέδιο νόμου για την «ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΑΠΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ» περιλαμβάνει σημαντικές καινοτομίες ιδιαίτερα θετικές για την προώθηση των ΑΠΕ, αλλά και αρκετά αρνητικά στοιχεία. Στα θετικά συγκαταλέγονται η θέσπιση των ΑΠΕ ως βασικό εργαλείο για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής με την νομοθέτηση υψηλών στόχων για το 2020 και τον ορισμό τους ως μια από τις βασικές παραμέτρους της πολιτικής για το περιβάλλον και το χωροταξικό σχεδιασμό, τον εξορθολογισμό και τη συντόμευση της διαδικασίας αδειοδότησης, την εισαγωγή κινήτρων για μικρά έργα και νέες μορφές ΑΠΕ.

Από την άλλη πλευρά τα αρνητικά στοιχεία συνδέονται κυρίως με διατάξεις που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των μεγάλων ενεργειακών εταιρειών εις βάρος των μικρότερων και τελικά εις βάρος της ορθολογικής ανάπτυξης των ΑΠΕ. Σε αρκετές περιπτώσεις οι διατάξεις αυτές οδηγούν στην απεμπόληση του κεντρικού σχεδιασμού τόσο για τις ΑΠΕ, όσο και για τις υποδομές που συνδέονται με αυτές. Δεν είμαστε φυσικά δογματικά υπέρ του κεντρικού σχεδιασμού, αλλά στην περίπτωση αυτή ο υψηλός στόχος που πρέπει να επιτευχθεί μέσα από την υλοποίηση του υπό διαμόρφωση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τις ΑΠΕ και η αναπόφευκτη σύνδεση της ανάπτυξης των ΑΠΕ με τη συνολική πορεία της χώρας προς μια πράσινη οικονομία, επιβάλλουν να τεθούν οι βασικές κατευθύνσεις σε εθνικό επίπεδο.

Στη συνέχεια δίνονται αναλυτικότερα σχόλια στα βασικά σημεία του Σ/Ν.

1. Στόχοι και προτεραιότητες στην ανάπτυξη των ΑΠΕ

Είναι σημαντικό ότι ξεκαθαρίζονται ήδη από το προοίμιο οι δεσμευτικοί στόχοι και είναι ικανοποιητικοί: Επί της κατανάλωσης 20% στη συνολική ενέργειας και 40% στην ηλεκτρική, οπότε συμπεριλαμβάνει και τις εισαγωγές. Επίσης είναι θετικό ότι οι ΑΠΕ αναγνωρίζονται ως ένα εκ των βασικών εργαλείων για την προστασία του κλίματος και αποδίδεται η σχετική προτεραιότητα. Εκτός όμως της προώθησης των ΑΠΕ θα πρέπει να δοθεί η ίδια βαρύτητα και στην εξοικονόμηση ενέργειας και να προστεθεί στο άρθρο αυτό.

Ωστόσο, εκτός από τις διακηρύξεις πρέπει να υπάρξει πρόβλεψη ήδη από το 1^ο άρθρο του Σ/Ν για μια διαδικασία σχεδιασμού της ανάπτυξης των ΑΠΕ ανά τεχνολογία και διοικητική περιφέρεια με ενδιάμεσους στόχους και παρακολούθηση της πορείας της στη βάση του υπό διαμόρφωση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τις ΑΠΕ, όπως προβλέπεται από την Οδηγία 28/2009.

2. Άδεια Παραγωγής από τη ΡΑΕ με σύνδεση (μη δεσμευτική) και προθεσμία 5 ετών για Άδεια Εγκατάστασης.

Η άδεια παραγωγής γίνεται μια πρώτη άδεια σκοπιμότητας του κάθε έργου και αποπλέκεται από την περιβαλλοντική αδειοδότηση, για την οποία όμως αποτελεί προϋπόθεση. Επίσης καταργείται ο μάλλον τυπικός ρόλος του υπουργού και εκδίδεται απευθείας από τη ΡΑΕ.  Η επέκταση της προθεσμίας για Αδ. Εγκατάστασης είναι πιο κοντά στην πραγματική διάρκεια της αδειοδότησης. Θετικές αλλαγές ως προς την ορθολογικοποίηση της διαδικασίας.

Ο ισχυρισμός ότι έτσι καθορίζονται τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου και προκαταλαμβάνεται η περιβαλλοντική αξιολόγηση φαίνεται λογικός, αλλά δεν ευσταθεί καθώς είναι σαφές (αρθρο 3 παρ. 5 α και γ του Ν3468/06) ότι η άδεια παραγωγής καθορίζει ένα μέγιστο που στην περιβαλλοντική αδειοδότηση μπορεί να προσαρμοστεί σύμφωνα με τις επιπτώσεις του. Αντιθέτως μάλιστα η προτεινόμενη διάταξη είναι βελτιωτική στην κατεύθυνση αυτή αφού στη σημερινή διαδικασία η γνωμοδότηση ΠΠΕΑ έπεται της θετικής αξιολόγησης της ΡΑΕ, και η προσαρμογή του έργου στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις είναι τυπικά αδύνατη καθώς απαγορεύεται η τροποποίηση των αιτήσεων για Άδεια Παραγωγής.

3. Εξαίρεση από Αδ. Παραγωγής αιολικών ως 700kW και όλων των Φ/Β και ΜΥΗΣ. Κατάργηση της απόφασης εξαίρεσης.

Η αλλαγή αυτή προκύπτει εμμέσως από την εξαίρεση από την Αδ. Παραγωγής των έργων μηδενικής και χαμηλής όχλησης. Θετικό για τα αιολικά καθώς διευκολύνει τις μικρής κλίμακας επενδύσεις, καθώς και τις γεωθερμικές μονάδες μέχρι 5MW και τις μονάδες Συμπαραγωγής μέχρι 5MW θερμικής ισχύος

Δεν μπορεί όμως να είναι αποδεκτό μια φ/β μονάδα 5 ή 10 MW ή μια υδροηλεκτρική μονάδα 10MW να εγκαθίστανται χωρίς να εξετάζεται κανένα κριτήριο (π.χ. η ένταξη τους στο συνολικό σχεδιασμό για τις ΑΠΕ, η αποδοτικότητα ή οι τεχνικές και οικονομικές δυνατότητες του φορέα), και χωρίς να προβλέπεται η απαραίτητη δημοσιότητα και η δυνατότητα έκφρασης αντιρρήσεων από πολίτες, δεδομένου ότι τα έργα αυτά θα δεσμεύσουν ηλεκτρικό χώρο εμποδίζοντας άλλα καλύτερα να εγκατασταθούν.

Σημειώνουμε ότι ο θεσμός της εξαίρεσης εισήχθη για να καταπολεμηθεί η γραφειοκρατία για μικρής ισχύος έργα τα οποία αυταπόδεικτα θα ικανοποιούσαν τα κριτήρια που έθετε ο νόμος για τα υπόλοιπα έργα. Ένα τέτοιο ξεχείλωμα των διατάξεων περί εξαίρεσης δεν εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και πιθανόν να αντίκειται και στο κοινοτικό δίκαιο που προβλέπει την αδειοδότηση των σταθμών παραγωγής ενέργειας.

4. Κατάργηση ΠΠΕΑ – περιβαλλοντική αδειοδότηση σε 1 βήμα

Σήμερα τα έργα ΑΠΕ κρίνονται περιβαλλοντικά επί της ουσίας στο στάδιο της γνωμοδότησης ΠΠΕΑ, όπου γνωμοδοτούν οι αρμόδιες υπηρεσίες, αλλά δεν υπάρχουν υποχρεώσεις δημοσιότητας και στο στάδιο της ΕΠΟ η δημόσια διαβούλευση γίνεται επί δεδομένου πλέον σχεδιασμού, που τυχόν αλλαγή του πηγαίνει το έργο πολύ χρόνο πίσω. Έτσι συχνά υπάρχουν διαμαρτυρίες από τοπικούς φορείς ότι καλούνται να γνωμοδοτήσουν επί τετελεσμένων. Η ενοποίηση της διαδικασίας σε ένα βήμα είναι συνεπώς εύστοχη, αυτό όμως από μόνο του δεν εξασφαλίζει την ορθή περιβαλλοντική αξιολόγηση των προτεινόμενων έργων. Χρειάζεται να βελτιωθεί το έργο των περιβαλλοντικών υπηρεσιών τόσο στον έλεγχο των ΜΠΕ όσο και στην εκτίμηση των επιπτώσεων, αλλά και οι διαδικασίες γνωμοδότησης των δημοτικών και νομαρχιακών συμβουλίων.

5. Ξανά αυτοτελής Έγκριση Επέμβασης

Το πείραμα της ενσωμάτωσης στην ΕΠΟ απέτυχε καθώς δεν προσέφερε τίποτα ουσιαστικό παρά μόνο καθυστερήσεις λόγω αλληλοεμπλοκής των υπηρεσιών και γιγάντωση της μεταξύ τους αλληλογραφίας.

6. Πράξη Χαρακτηρισμού χωρίς απαίτηση τελεσιδικίας

Η έλλειψη δασολογίου αποτελεί τροχοπέδη και για την ανάπτυξη των ΑΠΕ και καθιστά απαραίτητη την πράξη χαρακτηρισμού. Η εμπλοκή ιδιοκτησιακών συμφερόντων που θίγονται από τυχόν χαρακτηρισμό μιας έκτασης ως δασικής λόγω του τεκμηρίου κυριότητας του δημοσίου προκαλεί συχνά ενστάσεις επί των πράξεων χαρακτηρισμού που η τελεσιδικία τους μετά από εκδίκαση σε 1ο και 2ο βαθμό είναι πολυετής διαδικασία. Η διάταξη δεν αναιρεί το δικαίωμα ένστασης, αλλά καθιστά ισχυρή την πράξη χαρακτηρισμού ήδη από την έκδοση της, επιβεβαιώνοντας το τεκμήριο νομιμότητας της που ούτως ή  άλλως ισχύει.

7. Παράλληλες διαδικασίες για Προσφορά Σύνδεσης, ΕΠΟ και Έγκρισης Επέμβασης

Η διάταξη αυτή που εισάγει την καινοτομία της μη δεσμευτικής Προσφοράς Σύνδεσης εξυπηρετεί δύο σκοπούς. Αφενός την επιτάχυνση της αδειοδοτικής διαδικασίας μέσω του παραλληλισμού και αφετέρου την απελευθέρωση ηλεκτρικού χώρου από έργα ΑΠΕ που δεν υλοποιούνται καθώς οι ισχύουσες σήμερα προσφορές θα καθίστανται στη λήξη τους μη δεσμευτικές (βλέπε σχετικά την πρόταση του Ελληνικού Συνδέσμου Ηλεκτροπαραγωγών από ΑΠΕ για τις μεταβατικές διατάξεις).

Ως προς το πρώτο σκοπό η νέα διαδικασία είναι ελλιπής και χρειάζεται συμπληρώσεις ώστε τα έργα ΑΠΕ να μην κινδυνεύουν να καταλήξουν σε ένα φαύλο κύκλο διαδοχικών τροποποιήσεων της Προσφοράς Σύνδεσης, της απόφασης ΕΠΟ και της Έγκρισης Επέμβασης μέχρι αυτά να εναρμονιστούν μεταξύ τους. Ακόμα όμως και μετά τις απαιτούμενες συμπληρώσεις η διαδικασία θα είναι περίπλοκη με διάφορες αβεβαιότητες. Η αποτελεσματικότητα της τελικά μπορεί να κριθεί μόνο στην πράξη.

Ως προς το δεύτερο σκοπό, που είναι και ο πιο κρίσιμος, η διάταξη προσφέρει ένα τρόπο εφαρμογής του Ν3734/09 που έχει μείνει ανενεργός, εισάγοντας το κριτήριο της έκδοσης της απόφασης ΕΠΟ χωρίς την οποία η Προσφορά Σύνδεσης καθίσταται μη δεσμευτική. Δεν είναι βέβαιο ότι είναι ο καλύτερος τρόπος, αλλά αφού φαίνεται ότι η αγορά των ΑΠΕ συναινεί σε αυτόν, είναι ο μοναδικός διαθέσιμος. Θα πρέπει πάντως να καταστεί σαφής ο σκοπός σε όλους και να διορθωθεί από νομικής πλευράς με εισαγωγή των μεταβατικών διατάξεων που προτείνει ο ΕΣΗΑΠΕ σε νέο άρθρο στο κυρίως μέρος του Σ/Ν που θα επιφέρει και τις αντίστοιχες τροποποιήσεις των παρ. 1 & 2 του άρθρου 28 του Ν3734/09.

8. ΕΠΟ: Γνωμοδοτήσεις υπηρεσιών βάσει του ΕΠΧΣ&ΑΑ-ΑΠΕ με αποκλειστικές προθεσμίες

Σκοπός του ΕΠΧΣ&ΑΑ-ΑΠΕ είναι να αποτελέσει το βασικό σύνολο κριτηρίων για την ορθή χωροθέτηση των έργων ΑΠΕ. Αν οι υπηρεσίες δεν το σέβονται αυτό και γνωμοδοτούν με δικά τους κριτήρια ή σε θέματα εκτός της αρμοδιότητας τους, τότε υπονομεύουν την ορθολογική ανάπτυξη των ΑΠΕ. Συνεπώς είναι στη σωστή κατεύθυνση το πλαίσιο γνωμοδότησης που ορίζει η διάταξη αυτή.20ετής διάρκεια της σύμβασης πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας..

Θα πρέπει όμως να διευκρινιστεί ρητά ότι ο περιορισμός της αναζήτησης συμπληρωματικών στοιχείων από την αρμόδια αρχή σε μία μόνο φορά αφορά αποκλειστικά τη διαδικασία έκδοσης της ΕΠΟ και δεν αναιρεί το το κατοχυρωμένο με το άρθρο 4 παρ. 8 του Ν1650/86 δικαίωμα της να επιβάλλει πρόσθετους περιβαλλοντικούς όρους αν παρατηρηθούν επιπτώσεις στο περιβάλλον που δεν έχουν προβλεφθεί στη ΜΠΕ.

9. 20ετής διάρκεια της σύμβασης πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας

Θετικό σημείο αποτελεί η επέκταση διάρκειας ισχύος της σύμβασης πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας πλέον σε 20 έτη για όλα τα ΑΠΕ (από 10+10 ανανέωση, πλην των φβ που έλαβαν εικοσαετία με το ν.3734), και ειδικά για τους ηλιοθερμικούς σταθμούς για 25 έτη ενώ για τους υβριδικούς προβλέπεται και δυνατότητα παράτασης. Αίρεται έτσι μια ασάφεια του ν.3468 που δημιουργούσε επιχειρηματική αβεβαιότητα.

10. Τιμές πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ

Ως προς τις προτεινόμενες τιμές αγοράς της παραγόμενης ενέργειας, καλώς  διατηρούνται στα τρέχοντα επίπεδα για τα αιολικά, μικρά υδροηλεκτρικά, ηλιοθερμικά, γεωθερμία>0,5MW  και βιοαέριο >0,1ΜW καθώς αυτές είναι ήδη αρκετά ελκυστικές.

Πολύ θετικά κρίνεται και η καθιέρωση αυξημένης τιμής για μικρές ανεμογεννήτριες (μέχρι 50kW) καθώς και για εγκαταστάσεις βιομάζας, για γεωθερμικούς σταθμούς και σταθμούς βιοαερίου μικρής ισχύος για την ανάπτυξη μικρών και οικιακών εφαρμογών ΑΠΕ, που ήταν πάγιο αίτημα των Οικολόγων Πράσινων.

Αντίθετα, προβληματισμό προκαλούν η μεγάλη αύξηση κατά 54% της τιμής για υπεράκτια αιολικά πάρκα και οι νέες ρυθμίσεις που εισάγονται για την προσαύξηση κατά 25% της τιμής για αιολικούς σταθμούς σε μη διασυνδεδεμένο νησί  με ειδικό έργο σύνδεσης. Ελλείψει αιτιολόγησης για το ύψος των προτεινόμενων αυξήσεων οι τιμές αυτές φαίνονται αυθαίρετες. Η ορθολογική ανάπτυξη των ΑΠΕ απαιτεί να μην καθίστανται τεχνητά βιώσιμα όσα έργα δεν είναι αποδοτικά για να ωφεληθούν ιδιώτες σε βάρος του κοινωνικού συνόλου και της οικονομίας. (Ειδικότερα σχόλια και προτάσεις παρατίθενται παρακάτω)

11. Αποζημιώσεις για περικοπές στην παραγωγή ενέργειας – προετοιμασία του συστήματος για υψηλή διείσδυση ΑΠΕ

Η πρόβλεψη αυτή είναι απαράδεκτη καθώς θα υποχρεώσει τον ΔΕΣΜΗΕ και τελικά τον  καταναλωτή να πληρώσει για μια ενέργεια που ΔΕΝ παραλήφθηκε ποτέ από τον Διαχειριστή, και μάλιστα στην υψηλή εγγυημένη τιμή. Θα επιφέρει αφενός υπέρμετρη επιβάρυνση για αναγκαίες περικοπές παραγωγής από ΑΠΕ που θα απαιτηθούν όταν προκύψει υψηλή διείσδυση αιολικής ενέργειας, και αφετέρου θα κάνει το ΔΕΣΜΗΕ ιδιαίτερα φειδωλό στο να παραχωρεί όρους σύνδεσης σε νέους αιολικούς σταθμούς. Μια εναλλακτική λύση που εξυπηρετεί και το δημόσιο συμφέρον είναι να προβλεφθεί ότι ο ΔΕΣΜΗΕ θα έχει το δικαίωμα  να περικόπτει την παραγωγή από ΑΠΕ μέχρι ποσοστό 5% της συνολικά παραγόμενης ενέργειας σε ετήσια βάση χωρίς καμία αποζημίωση του παραγωγού, ενώ αποζημίωση να δίνεται για τυχόν περικοπές πέραν του ορίου αυτού.

Σε κάθε περίπτωση πάντως είναι ζήτημα προς διευκρίνιση και ο τρόπος υπολογισμού αυτής της ενέργειας των περικοπών. Η καλύτερη λύση είναι να ελαχιστοποιηθούν αυτές οι περικοπές. Για το λόγο αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να διαμορφωθεί και να αρχίσει άμεσα η εφαρμογή ενός προγράμματος για την προσαρμογή του ηλεκτρικού συστήματος σε συνθήκες μεγάλης διείσδυσης ΑΠΕ. Στην κατεύθυνση αυτή το Σ/Ν δεν έχει προβλέψει τίποτα και είναι μία από τις σημαντικές ελλείψεις του.

12. Κατάργηση της διαγωνιστικής διαδικασίας για αδειοδότηση νέων φ/β σταθμών ισχύος άνω των 10MW

Με το ενδιαφέρον που υπάρχει για την κατασκευή νέων φ/β σταθμών, δεδομένων των γενναιόδωρων οικονομικών κινήτρων που έχουν δοθεί αλόγιστα, η λύση της διαγωνιστικής διαδικασίας είναι η ενδεδειγμένη. Η εγκατάλειψη της λειτουργεί εις βάρος του αποτελεσματικού σχεδιασμού των ΑΠΕ, αλλά προφανώς και του τελικού καταναλωτή.

13. Σημαντικές αλλαγές στην εκτέλεση των έργων σύνδεσης – δυνατότητα του 1ου παραγωγού να αποκλείσει τους επόμενους από τον Υ/Σ

Οι αλλαγές αυτές προσπαθούν να απλοποιήσουν τη σημερινή κατάσταση εκτέλεσης ηλεκτρικών έργων που είναι εξαιρετικά προβληματική λόγω ελλιπούς θεσμικού πλαισίου. Οι ελλείψεις οφείλονται στο γεγονός ότι ιστορικά η ΔΕΗ εκτελούσε τα έργα αυτά με την ισχύ που της έδινε ο κρατικός αναπτυξιακός της ρόλος, χωρίς ή με ελάχιστες νομικές διαδικασίες. Οι νέες ρυθμίσεις όμως αφήνουν πολλά κενά και πρέπει να συμπληρωθούν, ενώ θα πρέπει να παρέχεται στους παραγωγούς η δυνατότητα να καθορίζουν τα τεχνικά χαρακτηριστικά της σύνδεσης βάσει των διεθνών κανονισμών ώστε να επιτυγχάνεται η βέλτιστη τεχνικο-οικονομκά λύση.

Το μελανότερο όμως σημείο του Σ/Ν είναι η δυνατότητα που εισάγεται στον 1ο επενδυτή να αποκλείει από τα έργα σύνδεσης τους επόμενους, ώστε να εξυπηρετήσει μελλοντικά δικά του έργα. Με τη διάταξη αυτή εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των μεγάλων επενδυτών να «καπαρώνουν» τα έργα σύνδεσης για μελλοντικά γειτονικά τους έργα σε βάρος των μικρότερων που θα βλέπουν ώριμα έργα τους να αποκλείονται από τον προσφορότερο τρόπο σύνδεσης στο δίκτυο με συνέπεια να οδηγηθούν σε ακριβότερες λύσεις ή ακόμα και στη ματαίωση τους Ακριβώς για αυτό παραβιάζει ευθέως τόσο το πνεύμα όσο και το γράμμα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (οδηγίες 2003/54/ΕΚ και 2009/72/ΕK) αναφορικά με τους κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και συγκεκριμένα το δικαίωμα της ισότιμης πρόσβασης στα δίκτυα. Διαθέτει τα προνόμια που απορρέουν από το χαρακτηρισμό των έργων αυτών ως κοινής ωφέλειας για να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα οι μεγαλύτεροι παίκτες της αγοράς σε βάρος των μικρότερων, αλλά και τελικά σε βάρος της ορθολογικής ανάπτυξης των ΑΠΕ και του κοινωνικού συνόλου. Η διατήρηση αυτής της διάταξης θα σημάνει το μοίρασμα του ελληνικού χώρου σε ότι αφορά τουλάχιστον τα εμπορικής κλίμακας έργα ΑΠΕ σε βιλαέτια των μεγάλων ενεργειακών ομίλων. Ζητάμε να απαλειφτεί άμεσα καθώς εκτός των άλλων διακινδυνεύει να εκτεθεί τη χώρα μας διεθνώς όπως στην περίπτωση των ρυθμίσεων για το «βασικό μέτοχο».

14. Το 1/3 του αντισταθμιστικού τέλους (1%) πιστώνεται απευθείας στους λογαριασμούς ρεύματος των κατοίκων του ΔΔ ή του Δήμου.

Η πρόταση περί απευθείας απόδοσης του αντισταθμιστικού τέλους στους κατοίκους της περιοχής εγκατάστασης κάθε έργου ΑΠΕ, χωρίς τη διαμεσολάβηση του Δήμου, έχει διατυπωθεί από πολλά έτη και κρίνεται θετική.

15. ΑΠΕ σε προστατευόμενες περιοχές

Δεδομένου ότι η κλιματική αλλαγή αναγνωρίζεται πλέον ως συνολική και άμεση απειλή η ρύθμιση αυτή είναι δικαιολογημένη.  Θα πρέπει όμως να αναδιατυπωθούν οι διατάξεις του άρ. 8 παρ. 2 και του αρ. 9 παρ. 2 περίπτωση (α) του Σ/Ν ώστε να είναι σαφές ότι εξακολουθεί να ισχύει η απαγόρευση για τις περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης. Εξαίρεση θα μπορεί να γίνεται μόνο για εγκαταστάσεις ΑΠΕ αυτοπαραγωγής ή αυτόνομους (μη συνδεδεμένους στο δίκτυο) σταθμούς, υπό την προϋπόθεση ότι προβλέπεται η δυνατότητα αυτή στην οικεία Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ) και με τη σύμφωνη γνώμη του φορέα διαχείρισης της περιοχής. Η εξαίρεση αυτή είναι απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως πχ να μπορούν να εγκατασταθούν φ/β σε ένα κέντρο ενημέρωσης που βρίσκεται στο πυρήνα ενός εθνικού πάρκου για την κάλυψη των αναγκών του.

Προϋπόθεση όμως για τη σωστή εφαρμογή της και την τήρηση των ισορροπιών στην προστασία της βιοποικιλότητας είναι η βελτίωση της διαδικασίας έγκρισης περιβαλλοντικών όρων κάθε έργου. Η ΥΑ που θα καθορίσει τις διαδικασίες ΕΠΟ υπό το νέο καθεστώς θα πρέπει να λάβει ουσιαστικά μέτρα στην κατεύθυνση αυτή ειδικά για τα έργα που εγκαθίστανται σε προστατευόμενες περιοχές. Ταυτόχρονα θα πρέπει να ελέγχεται αυστηρά η ποιότητα των ΕΠΜ των περιοχών που εντάσσονται σε καθεστώς προστασίας και να διασφαλίζεται ότι εξετάζεται η δυνατότητα εγκατάστασης έργων ΑΠΕ σε αυτές ενδελεχώς ανά τεχνολογία και μέγεθος στο πνεύμα της αρχών πολιτικής για τον περιορισμό της Κλιματικής Αλλαγής που το προτεινόμενο Σ/Ν ορίζει.

16. Θέματα χωροθέτησης εγκαταστάσεων ΑΠΕ

Στα πλαίσια της προτεραιότητας της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και της ανάπτυξης των ΑΠΕ ευθυγραμμίζεται και η χωροταξία. Επιχειρεί να λύσει οριστικά και τη διαμάχη σχετικά με το αν τα Ειδικά Πλαίσια υπερισχύουν άλλων χωροταξικών σχεδίων (περιφερειακά, ΣΧΟΟΑΠ κλπ), το οποίο παρότι ο Ν2742/99 το προέβλεπε αμφισβητούνταν από μερίδα χωροτακτών.

Επίσης αμβλύνει ή αίρει ορισμένους από τους περιορισμούς που προβλέπει το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ, από τις οποίες θεωρούμε λανθασμένη και πρέπει να αποσυρθεί αυτή που επιτρέπει την εγκατάσταση ηλιακών σταθμών σε δάση και γεωργικές γαίες υψηλής παραγωγικότητας (ΓΥΠ). Σε ότι αφορά τα δάση οι ηλιακοί σταθμοί καλύπτουν το σύνολο της έκτασης που εγκαθίστανται και ως εκ τούτου προκαλούν μεγάλη φθορά στο δασικό πλούτο. Θεωρούμε ειδικότερα ότι η εγκατάσταση φ/β συστημάτων θα πρέπει να γίνεται κατά προτεραιότητα σε ήδη δομημένες επιφάνειες, όπως στέγες, ταράτσες, σκεπές, στέγαστρα κλπ. Σχετικά με τη ΓΥΠ η άποψη μας παρουσιάζεται αναλυτικά στη συνέχεια.

Ερωτηματικά όμως δημιουργεί η αναγγελία εκ μέρους της ΥΠΕΚΑ εν μέσω της δημόσιας διαβούλευσης του Σ/Ν σύστασης επιτροπής για την αναθεώρηση του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ για το πώς αυτή σχετίζεται με τη διαδικασία οριστικοποίησης του Σ/Ν.

Η κατάργηση των περιορισμών για τις ΑΠΕ στην Αττική είναι δικαίωση αιτήματος από χρόνια διατυπωμένου. Στην Αττική το οικοδομικό ενδιαφέρον είναι τεράστιο και ο χώρος περιορισμένος, οπότε τα σχετικά συμφέροντα δίνουν λυσσαλέες μάχες για να αποκλείσουν ανταγωνιστικές χρήσεις, ακόμα κι αν αυτές διεκδικούν πολύ μικρό ποσοστό του χώρου. Αγνοούν βέβαια και την ηθική διάσταση του θέματος στην οποία η Αττική που απομυζά ήδη πολύ μεγάλο μέρος των πόρων όλης της χώρας, δεν μπορεί να αρνείται να συμμετέχει στην προσπάθεια περιορισμού της κλιματικής αλλαγής. Για αυτό θεωρούμε πολύ θετική την κατάργηση των ειδικών περιορισμών για την Αττική, που ουσιαστικά την εξαιρούσαν από την κοινή προσπάθεια ανάπτυξης των ΑΠΕ και περιορισμού της κλιματικής αλλαγής.

17. ΑΠΕ στις γαίες υψηλής παραγωγικότητας

Σχετικά με τη δυνατότητα εγκατάστασης έργων ΑΠΕ σε γαίες υψηλής παραγωγικότητας (ΓΥΠ) προτείνουμε τα παρακάτω.

1. Πρέπει να οριστούν άμεσα σαφή κριτήρια τι είναι ΓΥΠ και να χαρτογραφηθούν. Μεσοπρόθεσμα πρέπει να υιοθετηθεί ένα σύστημα ταξινόμησης της γεωργικής γης σε κατηγορίες όπως έχουν όλες οι ανεπτυγμένες χώρες εδώ και δεκαετίες και όπως άλλωστε προβλέπεται στο Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (άρθρο 10, παρ. 4, περ. β).
2. Διαφορετική αντιμετώπιση κάθε τεχνολογίας ΑΠΕ ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της.

Τα αιολικά, η βιομάζα και η γεωθερμία θα πρέπει να επιτρέπονται σε ΓΥΠ καθώς (α) δε συγκρούονται με τη γεωργική χρήση, (β) προστατεύουν τη διατήρηση της γεωργικής χρήσης αποκλείοντας άλλες απειλητικές για αυτή δραστηριότητες, (γ) θα μειωθεί η πίεση στα ορεινά οικοσυστήματα.

Για τα φ/β θα πρέπει να υπάρχουν περιορισμοί, καθώς είναι ασύμβατα με τη γεωργική χρήση. Θα πρέπει όμως να αναγνωρισθεί ότι η αλλαγή χρήσης δεν είναι μόνιμη και μετά την αποξήλωση του εξοπλισμού η γεωργική χρήση μπορεί να επανέλθει χωρίς η γη να έχει υποστεί μόλυνση ή άλλη σημαντική υποβάθμιση. Καθώς ο χώρος που διεκδικούν τα έργα φ/β σύμφωνα με το σύνολο των αιτήσεων που έχει κατατεθεί αντιστοιχεί σε πολύ μικρό ποσοστό της γεωργικής γης, μια πρόταση είναι να οριστεί ένα ποσοστό (πχ 3%) της ΓΥΠ που μπορεί να διατεθεί για εγκατάσταση φ/β και αυτό να επιμεριστεί ανά διοικητική ενότητα. Παράλληλα να τεθούν προδιαγραφές για τις επεμβάσεις στο έδαφος, περιορισμένη διάρκεια λειτουργίας του σταθμού (πχ 25 έτη) και υποχρέωση αποξήλωσης και αποκατάστασης του χώρου, ώστε να διασφαλίζεται ότι η γεωργική χρήση θα επανέλθει σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η διατιθέμενη γη θα πρέπει να επιμερισθεί στις αιτήσεις με τρόπο δίκαιο και διαφανή.

Τα ηλιακά θερμικά θα πρέπει να αποκλειστούν από τη ΓΥΠ, ενώ για τους ΜΥΗΣ δεν τίθεται θέμα εγκατάστασης τους σε ΓΥΠ.

18. Ίδρυση Ειδικής Υπηρεσίας ΑΠΕ ως κατ’επιλογή one stop shop

Η υπηρεσία αυτή έρχεται να αντικαταστήσει την Επιτροπή ΑΠΕ του Ν3468/06 που ποτέ δε λειτούργησε. Ως πρόταση είναι θετική και αυτή τη φορά μπαίνουν και μερικές δικλείδες που να εξασφαλίζουν ότι τουλάχιστον θα συσταθεί. Θα χρειαστεί όμως πολύ συνέπεια και επιμονή για να λειτουργήσει επιτυχώς. Προτείνουμε η Ειδική Υπηρεσία ΑΠΕ να αναλάβει επίσης την παρακολούθηση και καταγραφή της σχετικής νομοθεσίας καθώς και την ενημέρωση του κοινού με σκοπό την επίκυση προβλημάτων και την προώθηση των ΑΠΕ. Να αναλαμβάνει γενικές καμπάνιες, αλλά και να λειτουργεί διαμεσολαβητικά στις περιπτώσεις έργων ΑΠΕ που αντιμετωπίζουν αντιρρήσεις.

19. Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια

Τα μέτρα που προτείνονται είναι θετικά, αλλά έτσι όπως τοποθετούνται εντός του Σ/Ν για τις ΑΠΕ δείχνουν αποσπασματικά. Η εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια έχει τεράστιες δυνατότητες, ειδικά στην Ελλάδα και η σχετική πολιτική απαιτεί ένα συνολικό πλαίσιο που παραμένει ημιτελές μετά την ψήφιση του Ν3661/08. Το πλαίσιο αυτό εκτός από την ουσιαστική αναθεώρηση του νόμου περιλαμβάνει και μια σειρά κανονιστικών πράξεων όπως ο ΚΕΝΑΚ και οι ενεργειακές επιθεωρήσεις και επιθεωρητές. Πράγματι η υπουργός ΠΕΚΑ ανακοίνωσε μόλις πριν λίγες μέρες αυτό το πλαίσιο, οπότε θεωρούμε σκόπιμο να διατυπώσουμε τα σχόλια μας για το άρθρο αυτό σε εκείνη τη δημόσια διαβούλευση συσχετίζοντας το με τη συνολική πολιτική για τα κτίρια και τις εκεί προβλεπόμενες δράσεις και προγράμματα.

20. Περιοχές με κορεσμένο ηλεκτρικό δίκτυο

Χρειάζεται συνολική αναθεώρηση της πολιτικής για τις κορεσμένες περιοχές, δεδομένου ότι πολύ σύντομα όλη η χώρα θα θεωρείται ηλεκτρικά κορεσμένη, και δεδομένου ότι για περιοχές με υψηλό αιολικό δυναμικό (των μη διασυνδεδεμένων νησιών συμπεριλαμβανομένων) υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον από επενδυτές για υλοποίηση έργων, ενώ τόσο από χωροταξική όσο και από ηλεκτρική σκοπιά δεν υπάρχει αντίστοιχη ικανότητα των περιοχών αυτών να απορροφήσουν τόσα έργα. Το μεγάλο ενδιαφέρον υποδηλώνει ότι τα οικονομικά κίνητρα που έχουν δοθεί είναι υπερβολικά γενναιόδωρα για αυτές τις περιοχές, οπότε θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο θεσμοθέτησης διαγωνιστικής διαδικασίας για τη χορήγηση αδειών στις περιοχές αυτές, με βασικό κριτήριο την τιμή πώλησης της ενέργειας.

21. ΑΠΕ και διασυνδέσεις νησιών

Η διασύνδεση των νησιών είναι αυτή τη στιγμή και με τη σημερινή τεχνολογία η πλέον ενδεδειγμένη λύση τόσο από περιβαλλοντική όσο και οικονομική σκοπιά. Το κόστος της διασύνδεσης μπορεί να αποσβεστεί σε μερικά χρόνια λόγω μειωμένου κόστους παραγωγής και μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλά και κάθε κλίμακας νησιά.

Η εναλλακτική λύση της κάλυψης των ηλεκτρικών αναγκών των αυτόνομων νησιών από υβριδικά συστήματα ΑΠΕ παρουσιάζει αρκετά τεχνικά προβλήματα, αλλά κυρίως οικονομικά καθώς ειδικά σε μεσαίας ή μεγάλης κλίμακας νησιά τέτοια συστήματα έχουν εξωπραγματικό κόστος, το οποίο τελικά θα επιβαρύνει την κοινωνία και τους τελικούς χρήστες. Επιπλέον, χωρίς διασύνδεση δεν θα αξιοποιηθεί ποτέ το πολλαπλάσιο σε σχέση με τις ηλεκτρικές τους ανάγκες αιολικό δυναμικό των νησιών προς όφελος και της υπόλοιπης χώρας. Επισημαίνουμε όμως ότι η αυτόνομη κάλυψη με υβριδικά συστήματα ΑΠΕ των ηλεκτρικών αναγκών μπορεί να γίνει ήδη σήμερα και να είναι οικονομικά και περιβαλλοντικά προτιμητέα σε μικρά (από άποψη ηλεκτρικών αναγκών) και απομακρυσμένα νησιά.  Επίσης η διασύνδεση δεν αποκλείει την εγκατάσταση υβριδικών σταθμών ΑΠΕ σε νησιά, σε θέσεις που είναι ιδιαίτερα προνομιακές, καθώς θα μπορούν να παρέχουν εξαιρετικά χρήσιμες υπηρεσίες για την ευστάθεια του συστήματος.

Για τους παραπάνω λόγους, οι διασυνδέσεις είναι απαραίτητες και οικολογικές γιατί έτσι επιτυγχάνεται μεγάλη κάλυψη των αναγκών των νησιών αυτών από ΑΠΕ, διοχετεύεται καθαρή ενέργεια και στο διασυνδεδεμένο σύστημα και σταματάει η λειτουργία πετρελαϊκών σταθμών.

Σήμερα  υπάρχει κενό στη νομοθεσία για  τη διασύνδεση νησιών από ιδιώτες στα πλαίσια της εγκατάστασης αιολικών πάρκων. Εκμεταλλευόμενοι την κατάσταση  νομοθετικού κενού και πολιτικής ανευθυνότητας, έσπευσαν όλες οι μεγάλες  εταιρείες του χώρου να πιάσουν θέση, στη λογική «όποιος προλάβει, πρόλαβε». Έτσι, έχουμε σήμερα έναν διαγκωνισμό επενδυτών που προτείνουν έργα-μαμούθ, προκειμένου να τους βγαίνουν οικονομικά και να καλύπτουν το κόστος της διασύνδεσης, χωρίς συνήθως να  λαμβάνουν υπόψη τις ηλεκτρικές ανάγκες των νησιών. Το αποτέλεσμα είναι τα έργα αυτά, ακόμα κι αν έχουν μηδενική πιθανότητα υλοποίησης, να δυσφημούν την αιολική ενέργεια στις τοπικές κοινωνίες, Στο πλαίσιο αυτό είναι σκανδαλώδης η προτεινόμενη διάταξη του Σ/Ν που τα προωθεί περαιτέρω με 25% προσαύξηση του ακριβότερου τιμολογίου χερσαίων αιολικών, ιδιαίτερα δε καθώς αυτή είναι καθολική και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το πραγματικό κόστος της διασύνδεσης. Πράγμα που σημαίνει ότι είτε 10, είτε 100 χιλιόμετρα είναι η διασύνδεση, η επιδότηση της τιμής είναι η ίδια, οπότε για να καταστούν κάποιες βιώσιμες, άλλες θα γίνουν οι χρυσοτόκες όρνιθες.

Θεωρούμε ότι το ζήτημα των διασυνδέσεων θα πρέπει να εξεταστεί από μηδενική βάση με πάγωμα όλων των αιτήσεων που έχουν υποβληθεί ως σήμερα και αφορούν σε εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε νησιά με διασύνδεση.

Στη συνέχεια με ευθύνη του ΥΠΕΚΑ να καθορισθεί η μέγιστη αιολική ισχύς (φέρουσα ικανότητα) όλων των προς διασύνδεση νησιών βάσει των προβλέψεων του ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ. Η φάση αυτή θα πρέπει απαραιτήτως να περιλαμβάνει διαβούλευση σε τοπικό επίπεδο, όπου θα εξηγηθούν τα οφέλη της αιολικής ενέργειας και το σημαντικό οικονομικό όφελος που θα προκύψει για τις τοπικές κοινωνίες.

Ακολούθως να γίνει προϋπολογισμός του κόστους διασύνδεσης από το ΔΕΣΜΗΕ, μελέτη για το μέγεθος της διασύνδεσης ώστε να εξυπηρετούνται κατά μείζονα λόγο οι ηλεκτρικές ανάγκες των νησιών αλλά και η αξιοποίηση της μέγιστης αξιοποιήσιμης αιολικής ισχύος και τέλος να εντάσσεται η διασύνδεση στη Μελέτη Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς. Επίσης να καθορίζεται το ποσοστό της δημόσιας συμμετοχής στο έργο διασύνδεσης, τέτοιο ώστε να αντιστοιχεί τόσο στο τμήμα που εξυπηρετεί τις ευρύτερες ανάγκες του νησιού, αλλά και στην πολιτική στήριξη ς της ανάπτυξης των ΑΠΕ.

Τέλος να διεξάγεται διαγωνισμός από τη ΡΑΕ με κριτήριο την ελάχιστη τιμή της kWh για ταυτόχρονη διασύνδεση και εγκατάσταση αιολικών σταθμών. Η προς διακήρυξη αιολική ισχύς θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αφήνει ένα 25-30% ελεύθερη χωρητικότητα για άλλους επενδυτές, ώστε να μην υπάρχει αποκλεισμός κανενός. Ακόμα, μπορεί στο διαγωνισμό αυτό (αν είναι εφικτό νομικά) να πριμοδοτείται η συμμετοχή των τοπικών δήμων ή της τοπικής κοινωνίας ώστε το σχέδιο να αποκτήσει άμεσο ενδιαφέρον.

Θεματική Ομάδα Κλίμα – Ενέργεια – Μεταφορές των Οικολόγων Πράσινων